Μερικές σκέψεις για τη μπλογκόσφαιρα...

Έφτιαξα αυτό το blog, γιατί ανακάλυψα οτι μπορώ να εκφραστώ για πολλά (προσωπικά ή λιγότερο προσωπικά) θέματα, που αλλιώς δεν θα μπορούσα να δημοσιεύσω. Το έφτιαξα με το όνομα μου, γιατί ήθελα να μπορώ να δημοσιεύω τα επαγγελματικά μου κείμενα και τις συνεντεύξεις μου - και γιατί μου αρέσει να λέω τα πράγματα με το κανονικό μου όνομα, όσο κι αν αυτό θέτει περιορισμούς (για παράδειγμα, λόγω επαγγέλματος, δεν μπορώ να εκφραστώ ελεύθερα για πολλά δημόσια πρόσωπα ή για συναδέλφους). Μερικούς μήνες μετά, έχω να κάνω ορισμένες παρατηρήσεις:


1. Ανοιχτά σχόλια σε ένα blog, δεν σημαίνει οτι είμαι υποχρεωμένος να δημοσιεύω το σχόλιο κάποιου που κατά την κρίση μου εκμεταλλεύεται τη φιλοξενία για τους δικούς του συμπλεγματικούς λόγους, που συστηματικά “παρενοχλεί” το blog και τον δημιουργό του, που εμμέσως πλην σαφώς ειρωνεύεται και κακόπιστα διαστρέφει τη συζήτηση, που συστηματικά παρεξηγεί και παρερμηνεύει, που είναι προκατειλημμένος και θεωρεί οτι έχει “δικαίωμα στον αντίλογο” (στην ουσία όμως έχει κίνητρα μιας “διαφορετικής” επιθετικότητας), που “δηλητηριάζει” το blog εκνευρίζοντας τον οικοδεσπότη ή αποτρέποντας στην ουσία τους υπόλοιπους να σχολιάσουν, που “ρίχνει το επίπεδο” της συζήτησης, που είναι “ψωνισμένος” με τον εαυτό του και τη σοβαρότητα της σκέψης του. Η συνήθης δικαιολογία τέτοιων ανθρώπων είναι οτι αν δεν τους δεχτείς, "δεν αντέχεις δήθεν την κριτική". Πολλά blog έχουν χάσει τις “ποιότητες” τους (ελκυστικότητα, αίγλη, ικανότητα δημιουργικής συζήτησης) ή ακόμα και έχουν κλείσει, ακριβώς γιατί “εκπίπτουν” από την παραπάνω ανακύκλωση σκοτεινών ψυχολογικών προθέσεων. Αν δεν μπορούμε να επιλέξουμε τον συνομιλητή μας, τότε η ελευθερία μετατρέπεται σε καταπίεση. Και βεβαίως δεν μπορεί ο φιλοξενούμενος σχολιαστής να επιβάλει τον χρόνο, κατά τον οποίο θα ασχοληθείς μαζί του, για να απαντήσεις σε κάποια πράγματα που δεν μπορούν να μείνουν αναπάντητα.

2. Σύνηθες είναι να βαυκαλίζεται κάποιος οτι η μη δημοσίευση του σχολίου του αποτελεί “λογοκρισία”. Λογοκρισία υπάρχει στα καθεστώτα σαν κι αυτό του Ιράν - στη μπλογκόσφαιρα όχι. Δόξα τω blogger και τις άλλες πλατφόρμες, γι αυτό έχει προβλεφθεί το moderation. Το οποίο σημαίνει “ρύθμιση” και όχι λογοκρισία. Το blogging δεν είναι Τύπος, στον οποίον υπάρχει η υποχρέωση δημοσίευσης μιας απάντησης (άπαξ βεβαίως - και όχι για “συστηματική” καταχώρηση σχολίων). Και ο χώρος (που τεχνικά “ανήκει” στην πλατφόρμα), παραχωρείται ελεύθερα στον δημιουργό του blog - και αυτός έχει την ευθύνη του, για ότι καλό και κακό συμβαίνει μέσα σε αυτό το χώρο. Όποιος θέλει να πει την άποψη του, μπορεί να ανοίξει (δεκάδες, αν θέλει) blog και να καταχωρεί τις σκέψεις του. Το θέμα είναι βεβαίως οτι πιθανότατα κανείς δεν θα τον διαβάσει εκεί - γι αυτό και επιθυμεί τη “διαφήμιση” της ύπαρξης του σε δημοφιλή blog. Ιδιαίτερα λυπηρό (και αντικείμενο ψυχολογικής ερμηνείας) είναι δε, αν κάποιος είναι ανεπιθύμητος, να επιμένει στην παρουσία του, καταναλώνοντας ώρες και φαιά ουσία - ακόμα κι αν του λένε “ξουτ, ξεπαρεού”. Αν αυτού του είδους οι χρήστες προκαλέσουν το κλείσιμο των σχολίων στα περισσότερα δημοφιλή blog, τότε θα έχουν “καταφέρει” την κατάργηση ενός τόσου χρήσιμου και ενδιαφέροντος βήματος διαλόγου. Και φυσικά θα έχουν αφαιρέσει από το internet το μεγάλο του πλεονέκτημα απέναντι σε παλαιότερα μέσα, που είναι η διαδραστικότητα.

3. Είναι ιδιαίτερα απογοητευτικό το πόσο δεν μπορούμε, πολύ συχνά, να συζητήσουμε. Κίνητρο πολλές φορές είναι το πώς θα “ταπώσουμε” τον άλλο, πώς θα “θριαμβεύσουμε”, πώς θα έχουμε τον τελευταίο λόγο - ιδιαίτερα αν ο βαλλόμενος είναι δημόσιο πρόσωπο ή χαίρει κάποιας εκτίμησης (αυτό το τελευταίο πολλές φορές επενδύεται με “αντισυστημική” επαναστατικότητα). Debate (=δημόσιος διάλογος) ΔΕΝ είναι να μην απαντάμε σε αυτό που μας υποδεικνύει ο συνομιλητής μας, αλλά να προσπαθούμε να βρούμε κάτι άλλο (πολλές φορές “άλλα λόγια ν’ αγαπιώμαστε”) για να “αμυνθούμε”. Δημιουργικός διάλογος, ούτως ή άλλως, δεν είναι να επιθυμούμε την επιβολή της άποψης μας, χωρίς καμία καλοπροαίρετη διάθεση ν’ ακούσουμε ή να βρούμε μια κοινή βάση συνεννόησης. Μέθοδος “εξόντωσης” που συνάντησα στη μπλογκόσφαιρα, είναι να ανατρέχουμε στην “προϊστορική εποχή”, απαιτώντας στοιχεία που να αποδεικνύουν τα εγγεγραμμμένα στην κοινή συνείδηση - να μη συμφωνούμε ούτε καν στα αυτονόητα, να προσβάλλουμε με “σαρτζετάκειο” σχολαστικότητα και “γραφειοκρατία” τα όποια σημεία εκκίνησης και τελικά να μην υπάρχει καμία κοινή πλατφόρμα συζήτησης. Αν διαφωνούμε (και μάλιστα “ολοκληρωτικά”) έχει νόημα να αρχίσουμε την κουβέντα, μόνο αν μπορούμε να μιλήσουμε μια κοινή γλώσσα - και φυσικά να μην αρχίζουμε επιτεθέμενοι, με απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς. Κάποιοι θεωρούν οτι μπορούν να σχολιάσουν σε ένα κείμενο (ενδεχομένως σκληρής) πολιτικής κριτικής, προσβάλλοντας “με το καλημέρα” τον συγγραφέα και “επιδεικνύοντας” τον φανατισμό των απόψεων τους - και μετά απαιτούν “ψύχραιμη συζήτηση”. Μόνο που το blog δεν είναι “κοινοβουλευτική δημοκρατία”, στην οποία είναι θεσμοθετημένη η λειτουργία της αντιπολίτευσης.

4. Η ψυχοσύνθεση μας κι οι εμπειρίες μας πολύ συχνά υπαγορεύουν ένα σύστημα ιδεών, που διακρίνεται για την (ουσιαστικά και πολιτικά) αντιδραστική του υφή - ορατό ιδαιτέρως στις ακραίες εκδοχές, αριστερές και δεξιές. Στη μπλογκόσφαιρα συνάντησα συχνά την αναστροφή της πραγματικότητας και την “κόντρα για την κόντρα”. Προς έκπληξη μου, με ιδιαίτερη ένταση, όταν το προσωπείο ήταν μετριοπαθές, αυτό του δήθεν “ορθολογισμού”. Για να δώσω ένα “ελαφρύ” παράδειγμα, η αντίληψη που διάβασα πρόσφατα οτι οι περιπέτειες του Μπερλουσκόνι με κολ-γκερλ δεν αποτελούν παρά κάτι συνηθισμένο από όλους τους ηγέτες (απογυμνώνοντας στην ουσία το γεγονός από το συνολικό πλαίσιο της έκπτωσης της πολιτικής επί των ημερών του ανεκδιήγητου αυτού ηγέτη) αποτελεί μια - συνήθη στην ελληνική μπλογκόσφαιρα - εκδήλωση “φιλελεύθερης” αφέλειας και απλούστευσης. Η “ανυπαρξία” αυτών των απόψεων στο κοινωνικό πεδίο και μη απήχηση τους σε άλλα “βήματα” πάντως, θα πρέπει να προβληματίσει για το πόσο ακριβής είναι η κοινωνική “απεικόνιση” στο ελληνικό διαδίκτυο.

Βεβαίως, ο καθένας πρεσβεύει τη “δική του αλήθεια” και έχει δικαίωμα σε αυτήν. Μόνο που αυτή υπαγορεύεται πολύ συχνά από τα “θέλω” μας που τα κάνουμε “έτσι είναι” ή “πρέπει”. Καλό είναι να κρατάμε στο μυαλό μας οτι η πραγματική αλήθεια είναι πιθανότατα μία, ακόμα κι αν κανείς δεν την κατέχει - κι οτι αν επιθυμούμε να την προσεγγίσουμε κάπως, πρέπει να είμαστε έτοιμοι να ανταλλάξουμε πραγματικά απόψεις.

5. Το ζήτημα της ανωνυμίας στο διαδίκτυο είναι μια πολύ χρήσιμη κατάκτηση, γιατί επιτρέπει την ελεύθερη έκφραση κρίσεων και απόψεων ή τις καταγγελίες - κατ’ αναλογία με την ανωνυμία των δημοσιογραφικών πηγών, η οποία προστατεύεται, γιατί αλλιώς δεν θα έφταναν στο φως της δημοσιότητας πολλές “αποκαλύψεις”. Ωστόσο, θέλει ιδιαίτερη προσοχή και αυτορύθμιση, γιατί εμπεριέχει τη δυνατότητα “εκτροχιασμού”, με βάση τις προσωπικές εμπάθειες του καθενός. Στην ουσία ο ανώνυμος blogger δεν υφίσταται καμία συνέπεια για τα λεγόμενα του - εκτός αν φτάσει να κατηγορηθεί για σοβαρό αδίκημα και αποκαλυφθεί. Μην ξεχνάμε επίσης, οτι η ανωνυμία δίνει τη δυνατότητα σε κάποιον να εξαπατήσει (και με πολλές υπογραφές) - ακόμα και να δημιουργήσει “κύμα αντιδράσεων” μόνος του (για να μη φτάσουμε στη διαστροφή των πάσης φύσεως τρολ). Φυσικά η ανωνυμία γίνεται ανεπιθύμητη, όταν ισχύουν τα κίνητρα της πρώτης παραγράφου - αν η διάθεση του ανωνύμου είναι θετική στη συζήτηση και όχι επιθετική, δεν υπάρχει πρόβλημα (ωστόσο, ρόλος των σχολίων δεν είναι ο “κολακευτικός θαυμασμός”, κάτι που καλό είναι να αποφεύγουμε, όσο και αν αποτελεί “πειρασμό” εκατέρωθεν). Η ύπαρξη κουτσομπολίστικων ή/και “δημοσιογραφικών” blog (που είναι στην ουσία “παραδημοσιογραφικά” και εξυπηρετούν διάφορα συμφέροντα, από προσωπικά ως εκδοτικά), τα οποία διαστρέφουν την αρχική έννοια του “web log” και εκμεταλλεύονται την παραχώρηση του χώρου, δημιουργεί την ανάγκη ελέγχου τους με κάποιους μίνιμουμ κανόνες - καθιστώντας τα εν δυνάμει “δούρειους ίππους” για την ελευθερία στο διαδίκτυο. Και φυσικά θα πρέπει να υπάρξουν, με δημόσια διαβούλευση, τρόποι προστασίας από τη συκοφαντία, χωρίς απώλειες για την ελεύθερη έκφραση - και φυσικά όχι με τη γνωμοδότηση Σανιδά ή έναν (ανάλογο) ασφυκτικό νόμο περί Τύπου, με τις υπέρογκες αποζημιώσεις και τη “βιομηχανία” αγωγών που δημιουργείται.

6. Μια πολύ συχνή παγίδα στην οποία πέφτουν bloggers, είναι η “αξιοπιστία της ανωνυμίας” τους. Παίρνοντας αφορμή από την αυξανόμενη αναξιοπιστία πολλών παραδοσιακών μέσων ή τον ευτελισμό στον οποίο έχει περιέλθει μεγάλη μερίδα των (λαϊκιζόντων και τηλεοπτικών κυρίως) δημοσιογράφων, τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, θεωρούν οτι η πληροφορία ή η άποψη τους είναι “αυταπόδεικτα” πιο έγκυρη, απλώς με μια ψευδώνυμη υπογραφή ή με την επίκληση μιας ιδιότητας, την οποία ουδείς μπορεί πραγματικά να ελέγξει. Τα “εγκλήματα” του δημοσιογραφικού κόσμου δεν είναι συλλογικά - δεν σημαίνει οτι μπορεί κανείς να αγνοεί την πληροφορία ή την εκτίμηση ενός (από τους λίγους) έγκυρους οργανισμούς ή υπογραφές. Μη με ρωτήσετε βεβαίως ποιοί είναι αυτοί, κατά την άποψη μου, γιατί δεν θα μπορούσα παρά να προτείνω ενδεχομένως κάποιους - αλλά αυτό δεν θα μπορούσε να συμπεριλαμβάνει τους πάντες και σίγουρα είναι θέμα προσωπικής εκτίμησης, δεν είναι δυνατόν κανείς να αποφανθεί “επιστημονικά” και τελεσίδικα. Φυσικά και ο blogger χτίζει με τα χρόνια την αξιοπιστία του - η οποία θα πρέπει να κρίνεται κατά περίπτωση από τον αναγνώστη, όπως συμβαίνει και στον Τύπο.

Ο προαναφερθείς αντιδραστικός τρόπος σκέψης, που αγνοεί τα σφαιρικά δεδομένα της πραγματικότητας, εξαντλείται πολλές φορές στην αποδόμηση της “κοινής λογικής” και των αυταποδείκτων στην κοινωνική μας πραγματικότητα, χαρακτηρίζοντας τα ως “συμπεράσματα μιας καθεστωτικής αντίληψης” - παραγνωρίζοντας οτι αυτά που βλέπουν το φως της δημοσιότητας από συγκεκριμένους ποιοτικούς επαγγελματίες είναι συνήθως το “απόσταγμα” αυτού που πραγματικά συμβαίνει. Αντιθέτως, παρατηρώ οτι ο ανώνυμος blogger που θέλει (και δικαίως σε πολλές περιπτώσεις) να υποκαταστήσει την “κατευθυνόμενη πληροφορία” δεν έχει (εκτός από την αξιοπιστία) και εκ των πραγμάτων τη γνώση και τα εργαλεία να εκτιμήσει ανθρώπους και καταστάσεις - ούτε βεβαίως (πλην περιπτώσεων ειδικής σχέσης και γνώσεων) και το “inside information”, για να γνωρίζει πώς λειτουργεί η χώρα σε επίπεδο πολιτικής. Η μπλογκόσφαιρα σε κάθε περίπτωση, συναγωνίζεται (εκ των πραγμάτων, αφού συμμετέχουν χιλιάδες άνθρωποι χωρίς κανέναν - ευτυχώς - ελεγκτικό μηχανισμό) και ξεπερνάει σε “μπουρδολογία” το δημοσιογραφικό κόσμο, που (να μην ξεχνάμε) στις λίγες νησίδες (κυρίως εντύπων ή μη “εμπορικών” οργανισμών) χαρακτηρίζεται ακόμα από καλή ποιότητα, παιδεία και αξιοπιστία με βάση κάποιους κανόνες, παρά τις απογοητευτικές αντιεπαγγελματικές συνθήκες. Ούτε βέβαια όλα όσα διαφημίζονται ως “διαμάντια” στη μπλογκόσφαιρα, δικαιολογούν αυτό τον χαρακτηρισμό. Για να μη μιλήσουμε για το θαυμασμό σε “διανοητές”, τους οποίους αν ελάχιστα έχεις διαβάσει ή γνωρίζεις προσωπικά, ξέρεις πόσο συμπλεγματικές “νούλες” είναι...

7. Πολλοί θεωρούν οτι η πιο καθαρή μορφή debate είναι η ανταλλαγή γραπτού λόγου, όπως π.χ. στο internet. Αυτό δεν είναι ίσως αλήθεια, καθώς η μεταφορά του προφορικού λόγου (στην ουσία με αυτόν συζητάμε) σε γραπτό προσφέρεται πολλές φορές για παρεξηγήσεις και παρερμηνείες. Επιπλέον, αν δεν βλέπεις το πρόσωπο του άλλου (ή δεν ακούς τη φωνή του) και δεν μπορείς να διαβάσεις τη “γλώσσα του σώματος”, χάνεις πάρα πολλές πληροφορίες (αυτό που στα αγγλικά λέγεται “vibes”) για τα κίνητρα, την αξιοπιστία επιχειρημάτων και προθέσεων - για το συνολικό επίπεδο και τη συγκρότηση του συνομιλητή. Με πολλούς από τους ανθρώπους που συνομιλούμε όλοι μας εδώ, ίσως δεν θα θέλαμε, αν τους γνωρίζαμε υπό άλλες συνθήκες. Γι αυτό και ο γραπτός λόγος είναι στην ουσία στο “απόγειο” του με το “μονόλογο”. Ωστόσο, το internet (πέρα από τις νέες μεθόδους πληροφόρησης) είναι ένα “θείο δώρο”: Προσφέρει αφειδώς τη δυνατότητα μιας επαφής που αλλιώς δεν θα υπήρχε, την ανακάλυψη προσώπων που αλλιώς δεν θα ήταν δυνατή, την κατάργηση περιορισμών, αποστάσεων και συνόρων - με όρους της απόλυτης “βολής” του καναπέ μας, οπουδήποτε κι αν βρίσκεται αυτός. Πράγμα ανεκτίμητο. Στο χέρι μας είναι, συλλογικά, να το διατηρήσουμε ουσιαστικό και να μην αφήνουμε αυτούς που θέλουν να επιβάλουν τον αρνητισμό τους...




Η φωτό είναι από το http://anhblog.net

Το post συνοδεύεται από το συγκρότημα του ταλαντούχου Βρετανού μουσικού και ηθοποιού Max Beesley, σ' ένα σοφιστικέ κομμάτι με τη φωνή του επίσης Βρετανού Omar.