Αδυναμία διαλόγου

Την Πέμπτη που πέρασε, είχα προσκληθεί από το Δήμο Αθηναίων, να συντονίσω μια ημερίδα/ανοιχτή συζήτηση, για την προτεινόμενη ανάπλαση της Ακαδημάς Πλάτωνος. Παρά το γεγονός οτι ζω σε γειτονική περιοχή, ήξερα λίγα πράγματα για τα προβλήματα της γειτονιάς αυτής. Ο ρόλος μου όμως δεν ήταν να ξέρω την ουσία των προβλημάτων, αλλά να διασφαλίσω τη διεξαγωγή μιας όσο το δυνατόν λιγότερο κουραστικής συζήτησης, με 9 ομιλητές (συν τις ερωτήσεις του κοινού) - και όσο το δυνατόν πιο πλουραλιστικής και χρήσιμης, με όλες τις φωνές να ακούγονται και κυρίως να κάνουν ουσιαστικές ερωτήσεις και παρεμβάσεις.


Είχα επίσης ενημερωθεί οτι επρόκειτο να υπάρξουν αντιδράσεις στην πρόταση του Δήμου, καθώς μερίδα κατοίκων δεν συμφωνεί με την πρόταση. Όπως κατάλαβα, η κριτική εστιάζεται κυρίως στο οτι πρόκειται για μια μελέτη που έχει εκπονηθεί από την αρμόδια Διεύθυνση του Δήμου, από το 2009, επί Νικήτα Κακλαμάνη - και οποιαδήποτε άλλη “εκ του μηδενός” λύση, θα είχε κόστος χρόνου και χρήματος. Έκτοτε η μελέτη έχει υποστεί μερικές (ανεπαρκείς ίσως;) αλλαγές και υφίσταται κριτική από αρχιτέκτονες και πολεδόμους, αλλά το επίμαχο είναι οτι δεν περιλαμβάνει τις απαιτήσεις των κατοίκων για ακόμα περισσότερο πράσινο, κάτι για το οποίο δεν θα είχε αντίρρηση πιθανόν κανείς, αν μια τέτοια προοπτική δεν σήμαινε μυθώδεις αποζημιώσεις, για απαλλοτρίωση ιδιοκτησιών. Όπως δήλωσε ο Δήμαρχος Γιώργος Καμίνης, είναι ήδη απαιτητά (από τους ιδιοκτήτες δεσμευμένων ακόμα και από το 1968(!) εκτάσεων) 120 εκατομύρια ευρώ. Και αυτά είναι μόνο όσα εχουν ήδη τελεσιδικήσει στα δικαστήρια, ενώ το “πράσινο ταμείο” που θεσμοθετήθηκε επί Μπιρμπίλη, ακόμα δεν έχει λειτουργήσει - και είναι ιδιαίτερα αμφίβολο αν τα πρόστιμα των ημιυπαίθριων θα μπορέσουν να αιμοδοτήσουν ικανοποιητικά, έναν Δήμο, που (ούτως ή άλλως, να μην το ξεχνάμε) είναι καταχρεωμένος από την προηγούμενη διοίκηση και μισθοδοτεί καμιά δεκαριά χιλιάδες εργαζομένους στις υπηρεσίες του και στους συνδεδεμένους οργανισμούς (2.500 υπαλλήλους έχει μόνο Οργανισμός Νεολαίας και Άθλησης, σύμφωνα με την επίσημη ενημέρωση που είχα)...

Η εκδήλωση έγινε στην αίθουσα του 4ου διαμερίσματος (και όχι σε κάποια αίθουσα στο κέντρο της Αθήνας), ακριβώς για να είναι εύκολα προσβάσιμη στους κατοίκους - και ο χώρος γέμισε από νωρίς. Πρώτη “προβληματική” εκδήλωση: Μια κυρία έρχεται και μου δηλώνει οτι “οι κάτοικοι δεν θα μιλήσουν από το βήμα, θα μιλήσουν από κάτω”. Επιχειρηματολογώ οτι αυτό δεν έχει λογική, θα καταλάβαινα το αίτημα και τη διαμαρτυρία αν επρόκειτο για το ανάποδο, αν οι εκπρόσωποι των κατοίκων δηλαδή δεν είχαν βήμα - και απαιτούσαν να αποκτήσουν. Αρχίζω να αναγνωρίζω τα σημάδια μιας προσπάθειας να “απονομιμοποιηθεί” η εκδήλωση - και ει δυνατόν να “ποδοσφαιροποιηθεί”.

Με την έναρξη, εξηγώ δημοσίως οτι η εκδήλωση θα προχωρήσει αυστηρά με βάση το πρόγραμμα του διοργανωτή (δηλαδή του Δήμου) - κι οτι εγώ είμαι εκεί για να εξασφαλίσω την τήρηση των κανόνων διαλόγου και ιδίως του χρόνου ομιλίας του καθενός, γιατί η κατάχρηση του θα είναι εις βάρος άλλων (και όλων). Πρώτο μου λάθος: Όλα αυτά λέγονται πέντε λεπτά μετά τις έξι, είμαστε συνεπείς (αντιθέτως με την ελληνική συνήθεια) - και κάποιοι φυσικά που έρχονται καθυστερημένοι, ούτε καν τα έχουν ακούσει.

Μόλις ανεβαίνει ο Δήμαρχος στο βήμα, αρχίζει απ’ έξω μια ντουντούκα. Δεν ξέρω τι ακριβώς είναι, καθώς είμαι μέσα από νωρίς, αλλά υποψιάζομαι οτι είναι κάποια διαμαρτυρία που έχει σχέση με τα σχολεία της περιοχής - και “εκμεταλλεύεται” την παρουσία του Δημάρχου, για να εκδηλωθεί. Προσέξτε όμως, δεν πρόκειται για μια (απολύτως θεμιτή) σιωπηλή διαμαρτυρία, αλλά μια διαμαρτυρία που έχει ως σκοπό να παρενοχλήσει ηχητικά την “μέσα” εκδήλωση, έτσι ώστε να μην ακουστεί τελικά κανείς. Οι οικοδεσπότες αναγκάζονται να κλείσουν τα παράθυρα για να ακούμε, η αίθουσα δεν έχει κλιματισμό, η ζέστη γίνεται αφόρητη - βλέπω μπροστά μου ένα κοινό, που ανεμίζει στην πλειοψηφία του “βεντάλιες”.

Κάτι σχολιάζω για τη ζέστη και τις συνθήκες, ζητώντας να κάνει το κοινό ησυχία και να κλείσει τα κινητά του, πετάγεται ένας παριστάμενος κύριος, με νόημα: “Μερικές φορές είναι χρήσιμο να ακούμε και τους από κάτω - αυτό είναι δημοκρατία (ή κάπως έτσι)”. “Όχι”, του απαντώ “αυτή είναι η μεταπολιτευτική μας φούσκα και η αδυναμία μας να κάνουμε διάλογο”. Διότι αυτοί που είναι έξω στο δρόμο, ξέρουν οτι αν θέλουν να παρευρεθούν στην αίθουσα και να πάρουν το λόγο, για το θέμα της συζήτησης, δεν θα τους εμποδίσει κανείς - το αντίθετο. Επιλέγουν όμως συνειδητά να παρεμποδίσουν μια εκδήλωση (που αφορά τα μέγιστα τους κατοίκους, ακόμα και τους πιο διαμαρτυρόμενους), ώστε να την “καταστήσουν αποτυχία” - αν δεν τη φέρουν στα μέτρα τους.

Οι ομιλίες προχωρούν στην ώρα τους, όταν κάποια στιγμή μου φέρνουν με καθυστέρηση το χαιρετισμό της Υπουργού Παιδείας, με την παράκληση να τον διαβάσω εγώ. Αυτή τη φορα, πετάγεται μια άλλη κυρία, που με άκρως επιθετικό ύφος, μου ζητάει τον λογαριασμό “γιατί θα διαβάσω εγώ τον χαιρετισμό - και γιατί δεν παρευρίσκεται ο εκπρόσωπος της”. Εκπλήσσομαι, γιατί δεν καταλαβαίνω ποιά είναι η διαφορά ποιός θα διαβάσει έναν τρίλεπτο χαιρετισμό (αφού έτσι κι αλλιώς δεν προβλεπόταν να παρίσταται η ίδια, όπως με σαφήνεια γράφεται στο πρόγραμμα), ζητώ να μην διακόπτουν, γίνεται ένας έντονος διάλογος, εξηγώ και πάλι τους όρους της διοργάνωσης (που άλλωστε δεν τους έχω θέσει εγώ), προσκαλώ όποιον δεν τους εγκρίνει να μην παρακολουθήσει, να καταγγείλει την εκδήλωση και να διοργανώσει μια άλλη, με όποιον ομιλητή ή συντονιστή θέλει - και δηλώνω οτι δεν θα δεχθώ συνεχείς παρεμβάσεις, που θα κάνουν την αίθουσα “κερκίδα”. Έχω πλέον πειστεί οτι υπάρχει συνειδητή πρόθεση να δυναμιτιστεί η εκδήλωση, που δεν “αρέσει” σε κάποιους.

Το σκηνικό συνεχίζεται λίγο αργότερα, με πολύ συγκεκριμένους και μετρημένους στα δάχτυλα κατοίκους να διακόπτουν, μη περιμένοντας καν να τελειώσουν οι ομιλητές - και θέλοντας ανυπόμονα να παρέμβουν. Κάποιος με κατηγορεί οτι “είμαι εριστικός” (επειδή ζητάω να μη διακόπτουν), κάποια άλλη μου κάνει παρατήρηση οτι “να σταματήσω να φέρομαι απαξιωτικά στους κατοίκους και να τους προσβάλλω” (επειδή δυσανασχεστώ που διακόπτουν και δεν περιμένουν τη σειρά τους), κάποιος φωνάζει από τη γαλαρία “να μας πείτε για την ΕΡΤ και τα παιδιά που τα φιμώσατε την Κυριακή”. Μήπως αυτά φίμωσαν ένα δελτίο, σκέφτομαι, αλλά δεν απαντάω...

Προτελευταίος ομιλητής η εκπρόσωπος της Επιτροπής κατοίκων, μιλάει 15 λεπτά (ενώ οι άλλοι είχαν όριο 8’-10’) - την αφήνω επίτηδες για να μη θεωρηθεί από κανέναν οτι επιχειρείται να περιοριστεί η φωνή τους. Μόλις τελειώσουν οι ομιλητές, ζητάω να μάθω αν υπάρχουν κάποιοι “θεσμικοί” (π.χ. δημοτικοί σύμβουλοι) που θέλουν να κάνουν παρέμβαση, πράγματι υπαρχουν δύο, μεταξύ αυτών και εκπρόσωπος του Συλλόγου Γονέων, που διαβάζει κι ένα ψήφισμα.

Φτάνει η ώρα να δοθεί το μικρόφωνο στους δημότες, το δίνω ο ίδιος από χέρι σε χέρι. Ζητώ να είναι σύντομοι, κάποιοι μου απαντούν “έχουμε όλο το βράδυ, δεν θα φύγουμε από εδώ” - πράγμα βέβαια που δεν ισχύει, καθώς μια “ξεχειλωμένη” συζήτηση χάνει το νόημα της. Το μεγάλο πρόβλημα σε τέτοιες ανοιχτές συγκεντρώσεις είναι πώς θα αποφύγει κανείς τα λογίδρια και τις ατέρμονες τοποθετήσεις κάποιων, που μονοπωλούν (συνειδητά ή ασυνείδητα) τον χρόνο των υπολοίπων. Ευτυχώς, με κανα-δυό εξαιρέσεις, που εκφωνούν θεωρίες συγκίνησης περί του Πλάτωνα και του πόσο σημασία έχει να γίνει η γειτονιά αυτή παγκόσμιο κέντρο αναφοράς, η συζήτηση καταφέρνει να αποκτήσει ουσιαστικές πτυχές. Η επικεφαλής της μελέτης σφυροκοπείται από ερωτήσεις κατοίκων, απαντάει εποπτικά πάνω στο σχέδιο που προβάλλεται σε προτζέκτορα, δίνονται απαντήσεις - ασχέτως αν είναι ικανοποιητικές ή όχι. Μιλάει εκπρόσωπος των ιδιοκτητών των απαλλοτριωμένων οικοπέδων, παρατίθενται αρκετές από τις παραμέτρους του προβλήματος. Όλη αυτή την ώρα βέβαια, κάποιοι (οι ίδιοι) είναι ασυγκράτητοι, με δυσκολία τους καταφέρνω να μιλήσουν στο μικρόφωνο - και όχι να φωνάζουν όλοι μαζί, σαν σε κερκίδα.

Στο τέλος, ο Δήμαρχος ζητάει αφού μιλήσουν όλοι, να συγκεντρώσει τις ερωτήσεις που απευθύνονται σε αυτόν - και να απαντήσει συνολικά. Ανεβαίνει στο βήμα, τον διακόπτουν, κάνει διάλογο, ακούει κι άλλους - κάποιος που μπήκε τελευταία ώρα αρχίζει να του φωνάζει διάφορα του τύπου “να κάνεις κάτι, γι αυτό σε ψηφίσαμε”. Ο Γιώργος Καμίνης απαντάει και σ΄αυτόν, κάνει έκκληση στους κατοίκους να προχωρήσουν με την προτεινόμενη μελέτη, να μη μείνουν στην ακινησία, να κάνουν δημιουργικές προτάσεις για το εφικτό, αυτό που μπορεί τώρα ο Δήμος με τα πενιχρά οικονομικά του, εν μέσω κρίσης - να αφήσουν τα μαξιμαλιστικά όνειρα, για απαλλοτριώσεις που είναι αδύνατο να επιτευχθούν.

Κι εκεί συμβαίνει η τελευταία πράξη της “αρχαίας τραγωδίας”. Οι δυό-τρεις από τους “μαχητικούς” που έχουν απομείνει (γιατί οι άλλοι είχαν τόσο ενδιαφέρον για την ουσία της συζήτησης, που έκατσαν να διακόπτουν μόνο σε ένα μέρος της εκδήλωσης), αρχίζουν να φωνάζουν “μη μας κόβεις το όνειρο, μη μας χαλάς το όνειρο”, φεύγουν από την αίθουσα με σπαραξικάρδιες φωνές - μένουν όσοι πραγματικά ήθελαν να ακούσουν. Η ώρα είναι εννιά, ο Δήμαρχος υπόσχεται οτι θα ξαναέλθει να ακούσει τους κατοίκους, η βραδιά τελειώνει.

Κατοικώ εδώ και 13 χρόνια σε μια από τις πιο υποβαθμισμένες περιοχές της Αθήνας. Μπορώ να καταλάβω απολύτως την ψυχολογία του δημότη που αισθάνεται αβοήθητος απέναντι στην υποβάθμιση ή που προσπαθεί να στρέψει τα φώτα της δημοσιότητας πάνω στα προβλήματα του. Είμαι ιδρυτικό μέλος της Κίνησης Συλλόγων και Ενεργών Πολιτών για τη Διάσωση του Ιστορικού Κέντρου, έχω συντονίσει ή συμμετάσχει σε πολλές εκδηλώσεις συζήτησης - όπως και σε πολλές (πάντα ειρηνικά και με σεβασμό προς τους άλλους) “ακτιβιστικές”. Συνέβαλα κι εγώ με τις μικρές μου δυνάμεις στη σφοδρή κριτική που ασκήθηκε κατά του Νικήτα Κακλαμάνη, ώστε να απωλέσει τον δημαρχιακό θώκο.

Ο Καμίνης όμως, σε αντίθεση με τον Κακλαμάνη, δεν περιφρονεί ούτε λοιδωρεί τις επιτροπές και τις κινήσεις πολιτών, αντιθέτως πάει και τους ακούει - κι ας είναι “εχθρικό” το περιβάλλον. Οι διαφωνίες είναι απολύτως θεμιτές, οι αντιρρήσεις των κατοίκων μπορεί να έχουν βάση, οι προτάσεις του Δήμου μπορεί να πάσχουν.

Μπορεί στη συγκεκριμένη βραδιά, να μην έκανα εγώ σωστά τη δουλειά μου ή να μην ήμουν “συμπαθητικός” (μόνο που δε είναι αυτό το ζητούμενο) - κι αν είναι έτσι ζητώ συγνώμη από τους καλοπροαίρετους που ήλθαν να ακούσουν και απαιτούν (και δικαίως) την καλύτερη δυνατή εξασφάλιση της διεξαγωγής ενός δημοκρατικού διαλόγου.

Αλλά αυτή η “ενσυνείδητη” αδυναμία διαλόγου, αυτή η προσπάθεια ενός αριστερισμού να δυναμιτίσει οτιδήποτε προέρχεται από τους θεσμούς, ακόμα κι αν είναι μια προσπάθεια δημόσιας συζήτησης, ώστε να δοθεί φωνή και σε αυτούς που δεν έχουν βήμα - είναι ίσως το χειρότερο πράγμα που μπορεί να συμβεί σε μια χώρα, που προσπαθεί (αν τα καταφέρει) να ορθοποδήσει από την κρίση. Γιατί εξαπλώνεται, εν μέσω “τυφλής οργής” και “αγανάκτησης”, ο αρνητισμός για οτιδήποτε μπορεί να βελτιώσει πρακτικά τις ζωές μας, αντί να τις χειροτερέψει.

Ακόμα κι δεχθεί κανείς οτι η επιθετικότητα δημοσίως φέρνει κάποιο αποτέλεσμα, εν είδει σκληρής κριτικής - η άκριτη και μόνιμη καταφυγή σε αυτήν δεν κάνει τίποτε άλλο από το να διώχνει και αυτούς τους συμμάχους, που θα μπορούσε κανείς να κερδίσει.

Αν δεν μπορούμε να συζητήσουμε, βυθιζόμαστε όλο και περισσότερο στην αδυναμία να βελτιώσουμε δομές και συνθήκες. Κι αν αποδεχόμαστε να επιβάλουν κάποιοι λίγοι την “αδυναμία διαλόγου” (γιατί δήθεν "φιμώνονται" ή περιορίζεται το “δημοκρατικό δικαίωμα” τους), τότε γινόμαστε όλο και λιγότερο δημοκρατικοί...








H αφίσα είναι από την εκδήλωση του Δήμου Αθηναίων και το εξώφυλλο από το www.musicstack.com

To post συνοδεύεται από το "Foule Sentimentale", του Γάλλου Alain Souchon.