24.11.09

Η διπλωματία της ζωής

Η σκηνή που με συγκλόνισε περισσότερο από όλες στη “Λευκή Κορδέλα” δεν ήταν κάποια από τις πολλές σκηνές της (κρυμμένης) σωματικής βίας. Ήταν το λεκτικό παραλήρημα του γιατρού, που εξευτέλιζε με κάθε δυνατό τρόπο την (ερωμένη του) μαμή - καλώντας την να εξαφανιστεί από τη ζωή του. Η σκληρότητα στο απόγειο της, με το περίβλημα της ειλικρίνειας: “Είσαι άσκημη και βρωμάει η ανάσα σου”, “δεν μπορώ πια μαζί σου, μου προκαλείς εμετό”, “δεν πας να πεθάνεις” και άλλες παρόμοιες φράσεις...

Η ταινία του Μίχαελ Χάνεκε είναι μια σπουδή πάνω στο υπόστρωμα που “γέννησε” (ή μπόρεσε να δεχτεί) τον φασισμό - η διεστραμμένη προτεσταντική ηθικολογία, η κρυμμένη βία, η έντεχνη δημιουργία της ενοχής. Το αναλύει εξαιρετικά εδώ, ο oldboy.

Όπως και στο αριστουργηματικό “Κύμα” (Die Welle), που πραγματεύεται ένα (πραγματικό) σχολικό πείραμα δημιουργίας του φασισμού, η αναζήτηση του κοινού παρονομαστή οδηγεί στη γερμανική κουλτούρα: Είναι τα χαρακτηριστικά μιας φυλής που μπορεί να οδηγήσουν σε αυτές τις εκτροπές; Είναι η θρησκευτική κουλτούρα μιας αυστηρής θρησκείας, που άρχισε ως αμφισβήτηση του καθολικισμού και εξελίχθηκε σε “δυνάστη” - και που όμως, σε άλλες χώρες, δεν προκάλεσε τα ίδια αποτελέσματα; Είναι η “γοτθική” αντίληψη των πραγμάτων, που μεταλαμπαδεύτηκε εν μέρει και στις ΗΠΑ, οτι πρέπει “να δουλέψουμε σκληρά, να δημιουργήσουμε με θετικό πνεύμα - και 1+1 κάνουν 2”; Κι όχι 2,5 όπως ενδεχομένως θα υποστήριζε ένας μεσογειακός, θέτοντας αμέσως τις υποσημειώσεις του σε κάθε ζήτημα, από την αντίρρηση περί βλαπτικότητας του καπνίσματος ως την άκρατη συνομωσιολογία;

Οι επιστήμονες, εθνολόγοι, ιστορικοί, ανθρωπολόγοι και κοινωνιολόγοι ίσως έχουν τις απαντήσεις. Αναρωτιέμαι, αν εμείς οι μεσογειακοί θα χρειαζόμασαν λίγο περισσότερη “σταράτη ντομπροσύνη”, που θα συμμαζέψει το “χύμα” μας. Λίγο μεγαλύτερη ειλικρίνεια στην αντιμετώπιση των προβλημάτων - και όχι μονίμως η αποφυγή του προβλήματος (“έλα μωρέ, τι φταίει ο συνάδελφος, καλό παιδί είναι, τη δουλίτσα του (δεν) έκανε...”), η υποκρισία της διπλωματίας (“αχ, πόσο σας εκτιμώ κυρία Παπαμπουρδοπούλου μου” - και μετά στο ψιθυριστό “είσαι μια κάργια εσύ”), η αποφυγή των συγκρούσεων και των ρήξεων, εκεί που ενδεχομένως θα χρειαζόταν.

Οπαδός της “διπλωματικής προσέγγισης” και στις προσωπικές σχέσεις, η απάντηση μου είναι αμέσως “όχι - και σίγουρα η face-to-face προσβολή και η βία δεν προσφέρουν απολύτως τίποτε”. Η ζωή πρέπει να βρίσκει τους τρόπους να γίνεται η δουλειά - αλλά και να επιβιώνει η ανθρωπιά. Η ζωή χρειάζεται τρυφερότητα - κι ας είναι μερικές φορές και “τεχνητή”. Η ζωή πρέπει να είναι φωτεινή - κάτι που ίσως ήταν τελείως αδύνατο σε ένα γερμανικό προτεσταντικό και φεουδαρχικό χωριό, λίγο πριν τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ίσως γι αυτό ακριβώς η ανθρωπότητα έζησε τις χειρότερες σφαγές της ιστορίας της, στον 20ο αιώνα...




Οι φωτό είναι από τα http://www.myfilm.gr, http://en.wikipedia.org και το εξώφυλλο από το www.amazon.com

Θα μου επιτρέψετε να ασκήσω λίγο δημόσια κριτική, πάντως: Οι συνεντεύξεις καλό είναι γράφονται όταν γνωρίζει κανείς λίγο το αντικείμενο. Το να ονομάζεται "εφευρέτης του funk" (για λόγους εντυπωσιασμού) ο μεγάλος Αμερικανός σαξοφωνίστας Pee Wee Ellis, που βρίσκεται στην Αθήνα για εμφανίσεις στο Half Note, είναι αστείο. Είναι άγνωστο ποιός είναι ο "εφευρέτης του funk" - αν είναι κάποιος πάντως, αυτός είναι ο James Brown και όχι κάποιος από τους μουσικούς του. Ιδού μια ενδιαφέρουσα συζήτηση επί του θέματος. Επίσης, στην εισαγωγή της συνέντευξης, διαβάζει κανείς οτι ο Εllis συνεργάστηκε με τον Maceo Parker (προφέρεται Μέϊσιο) και τον Fred Wesley, αλλά και με τους J.B. Horns. Μόνο που πρόκειται για το ίδιο πράγμα - το εξαιρετικό τρίο των πνευστών του James Brown - εδώ σε ένα εξαιρετικό "τρυφερό" blues για να συνοδέψουν αυτό το post.

buzz it!

19 σχόλια:

Yank_o είπε...

Τον φασισμό τον δέχτηκαν επί δεκαετίες και άλλοι λαοί, μεσογειακότατοι και καθόλου προτεστάντες. Δεν πιστεύω ότι υπάρχει κάτι στη γερμανική κουλτούρα που να προδιαθέτει προς τον φασισμό. Πιστεύω ότι είναι προσβλητικό να λέμε κάτι τέτοιο για έναν λαό 80 και πλέον εκατομμυρίων (άλλωστε οι μισοί είναι καθολικοί και όχι διαμαρτυρόμενοι). Η επικράτηση του Χίτλερ νομίζω ότι οφείλεται πρώτα και κύρια στο ότι υποσχέθηκε να αναδείξει τη χώρα του σε κυρίαρχο παίκτη μεταξύ των ισχυρών, ανατρέποντας ένα αποικιοκρατικό κατεστημένο (αγγλογαλλικό) που τον "τάπωσε" στον Μεγάλο Πόλεμο. Οι Ναζί (και οι γερμανοί αποικιοκράτες 1870-1920) έφτασαν πράγματι στις ακρότητες που όλη η πολιτισμένη ανθρωπότητα καταδικάζει, αλλά τον δρόμο τον είχαν δείξει νωρίτερα οι άλλες υπερδυνάμεις με τον τρόπο που φέρθηκαν στους υποτελείς ή/και ιθαγενείς.

Βάσσια είπε...

Για την ταινία:
Είναι στα προς θέαση γιατί το θέμα που πραγματεύεται είναι σημαντικό.
Ερώτηση: Πέραν του σεναρίου, το ύφος της ταινίας μοιάζει με το "Hidden" ή με το "Funny Games" ;
:-)

Περί "διπλωματίας" τώρα.
Αν πρόκειται για διαστρέβλωση και χειραγώγιση, δεν συμφωνώ καθόλου, μα καθόλου. Είμαι της άμεσης και ευθείας προσέγγισης.
Αν πάλι πρόκειται για ευγένεια και πολιτισμό, τότε ναι.

Καλησπέρα

Prokopis Doukas είπε...

@Βάσσια: Καλησπέρα. Δεν διαφωνούμε... :-)

Δεν έχω δει καμμία από τις δύο (νομίζω). Το ύφος θα έλεγα είναι μοναδικό. Το λέει πολύ ωραία ο oldboy - είναι μια ταινία συγκλονιστική, που όμως ίσως δεν μπορείς να αγαπήσεις.

@Yank_o: Ναι, φαίνεται οτι η ταπείνωση του γερμανικού λαού έπαιξε μεγάλο ρόλο. Δεν έχω σκοπό να εξηγήσω με "φυλετικά" χαρακτηριστικά ένα τέτοιο φαινόμενο - είναι ρατσιστικό και απλοϊκό, άλλωστε λέω σαφώς οτι άλλοι είναι αρμόδιοι. Νομίζω έχουν τεράστια σημασία μια σειρά από συγκυρίες και παράγοντες κουλτούρας και ιστορίας (που είναι διαφορετικό πράγμα από το φυλετικό). Διότι κι άλλοι λαοί ανέχθηκαν το ναζισμό, αλλά βεβαίως η "δημιουργία" του είναι βαρύτερο έγκλημα (όσο κι αν τον υποδαύλισαν οι σύμμαχοι, για να αντιμετωπίσουν τον κομμουνιστικό στρατόπεδο). Όπως βέβαια, τα όποια εγκλήματα των αποικιοκρατών δεν μπορούν δικαιολογούν τις επόμενες (ειδεχθέστερες και μεγαλύτερης κλίμακας) θηριωδίες. Το Ολοκάυτωμα είναι μοναδικό στην ιστορία - κι ελπίζω ανεπανάληπτο...

ippoliti_ippoliti είπε...

Καλησπέρα.Κατά τη γνώμη μου η ταινία ήταν όντως συγκλονιστική αλλά ναι δεν μπορείς να την αγαπήσεις, μία πικρή γεύση, μία γροθιά στο στομάχι, μου άφησε εμένα.
Ανέσυρε στη μνήμη μου τον Max Weber, για κάτι βέβαια πολύ πιο "ανώδυνο" από το φασισμό, τη σχέση της προτεσταντικής ηθικής με τον καπιταλισμό.
Αναφορικά τώρα με την αξιοποίηση της "διπλωματίας" στις διαπροσωπικές σχέσεις κι εκεί θα συμφωνήσω μαζί σας. Θεωρώ ότι σημασία έχει όχι μόνο τι λές, αλλά πως το λές.
Καλό σαςβράδυ

Ανώνυμος είπε...

Είναι η πρώτη φορά στα χρονικά που διαφωνώ μαζί σας, όχι για τη Λευκή Κορδέλα που δεν έχω δει ακόμή ή για τις ευθύνες της οποιασδήποτε θρησκείας - εδώ θα με βρείτε (ως συνήθως) απόλυτα σύμφωνη. Θα με βρείτε μάλλον σύμφωνη και στο ότι η γερμανική τέχνη είναι λίγο πιο σκοτεινή από την ιταλική για παράδειγμα.
Απλώς, το Κύμα είναι αμερικανικό πείραμα και όχι γερμανικό και δεν μπορώ να δεχτώ την πιθανότητα η γερμανική φυλή και κουλτούρα να ευθύνεται για το φασισμό / ναζισμό, όπως δεν ευθύνεται και η ιταλική για τα εγκλήματα εκείνης της εποχής, ευθύνονται οι οικονομικές & κοινωνικές συνθήκες μετά τον Α΄παγκόσμιο.
Πιστεύω επίσης ότι η ειλικρίνεια στις επαγγελματικές και προσωπικές σχέσης δεν συνάδει με ούτε εμπεριέχει προσβολή. Η υποκρισία για να καλύψουμε τα προβλήματα / να περάσουμε καλύτερα είναι πιο κοντά στο φασισμό. Από την εμπειρία μου την τελευταία δεκαετία με το συγκεκριμένο λαό, προτιμώ τους Γερμανούς που αρχικά είναι φαινομενικά ψυχροί, αλλά αν "σε βάλουν σπίτι τους" είναι πλέον πραγματικοί σου φίλοι, παρά τους Έλληνες που σου υπόσχονται λαγούς με πετραχήλια και σου σκάβουν το λάκο. Ίσως πάλι να γενικεύω καταστάσεις.
Ιβάνα

maximus είπε...

Σχετικά με τις μορφές βίας (Ψυχολογική, Συναισθηματική, Λεκτική), η συνεχής υποτίμηση, ο εκφοβισμός και οι φωνές που μπορεί να υπάρχουν σε μια οικογένεια μέσα σε μια ταινία ή στην πραγματική ζωή, συνήθως τις γνωρίζουν μόνο τα μέλη της και συχνά δεν γίνονται αντιληπτά από τους άλλους, με αποτέλεσμα τα θύματα, αν είναι και παιδιά ακόμα χειροτέρα, να μην βρίσκουν εύκολα τρόπους διαφυγής. Αν και λίγο πριν το 2010 ακόμα δεν ζούμε σε μια χώρα με έγκυρη ενημέρωση πάνω σε τέτοιου είδους θέματα. Άκουσα όμως σήμερα πόσες κλήσεις έχουν γίνει για τέτοιες καταγγελίες, κάτι είναι κι αυτό.

Όσο για μας τους ατίθασους μεσογειακούς αν συνεχίσουμε να έχουμε πρωτιές στο κουκούλωμα και στις απατεωνιές δύσκολα θα αποκτήσουμε ντομπροσύνη στις επαγγελματικές μας σχέσεις. Στις διπλωματικές προσεγγίσεις δε, που απαιτούν και εφαρμογή κάποιων κανόνων αλλά και εθιμοτυπίας νομίζω ότι θα παραμείνουμε ανεπίδεκτοι μαθήσεως. Συμφωνώ με την διπλωματική προσέγγιση και στις προσωπικές σχέσεις, με μια μικρή επιφύλαξη μόνο γιατί δεν είμαι σίγουρη αν η διπλωματία και η ειλικρίνεια μπορούν να συμπορευτούν.

Prokopis Doukas είπε...

@ ippoliti_ippoliti: Ο τρόπος έχει πάντα μεγάλη σημασία - και τα κίνητρα! Η αναφορά μου στη "διπλωματία" γίνεται σε αντιδιαστολή με την "αχαλίνωτη", προσβλητική σκληρότητα...

@Ιβάνα: Μπορεί να έχετε και απόλυτο δίκιο. Ερωτήματα θέτω. Την ειλικρίνεια αποζητώ κι εγώ - αλλά η "άμετρη" προσχηματική χρησιμοποίηση της με σόκαρε...
Για να το πω αλλιώς μπορείς (ενδεχομένως) να είσαι ειλικρινής και τρυφερός - αλλά θέλει παιδεία και συναισθηματική ωριμότητα. Άλλες φορές ίσως πάλι όχι...

@MAXIMUS: Η από πάνω φράση νομίζω οτι απαντάει (όσο γίνεται) και σε σας...

Ανώνυμος είπε...

Δεν έχω δει καμία από τις δύο ταινίες. Επι τη ευκαιρία του ποστ, όμως, να αναφέρω πως ο γερμανικός κινηματογράφος τα τελευταία έξι χρόνια μας έδωσε 3 φιλμ-διαμάντια, το Goodbye Lenin, την Πτώση και τις Ζωές των άλλων.

Τώρα το παράδοξο με τη Γερμανία είναι πως ενώ "γέννησε" τον Μαρξ και τη Λούξεμπουργκ (Πολωνικής καταγωγής βέβαια), ανέδειξε τον...Χίτλερ. Από την άλλη, πάντα στη ζωή συνυπάρχουν οι αντιθέσεις. Την καλημέρα μου σε όλους

ΕΛΕΝΑ

ολα θα πανε καλα... είπε...

Καλημέρα.
Μεγάλωσα, τηρουμένων των αναλογιών, σε ένα παρόμοιο περιβάλλον που μπορεί άνετα να υποθάλψει έναν πιθανό φασίστα,έναν άνθρωπο με φόβους και διαστροφές,έναν βασανιστή.Είναι αλήθεια ότι σε περιβάλλοντα τέτοια ανθεί η φιλοσοφία του Καντ και η τιμωρία,με τη μορφή σωματικής ή ψυχολογικής βίας ή - γιατί όχι; - και σε συνδυασμό...
Μου είναι οικείος ο συλλογισμός 2 και 2 κάνουν μόνο και πάντα 4,η ειρωνεία και ο χλευασμός ως μέθοδος διαπαιδαγώγησης,η "άμεμπτη" ηθική που,στην ουσία,καταλήγει σε διαστροφή τύπου:μέσα από τον πόνο έρχεται η εξιλέωση.
Δεν έχω πάει ακόμα να δω την ταινία,έχοντας μια αμφιθυμία απέναντι σε αυτό που πρόκειται να δω.Είναι αλήθεια πάντως ότι μια τέτοια,"κακή εκπαίδευση",μπορεί να βγάλει ακόμα και εγκληματίες στο μέλλον - όχι,απαραίτητα,με τη στενή έννοια του όρου.Υπάρχουν και εγκλήματα άλλωστε,που διαπράττονται δια βίου μέσα στην "οικογενειακή θαλπωρή" ενός καθωσπρέπει σπιτιού.

Prokopis Doukas είπε...

@ΕΛΕΝΑ: Αυστριακός και ο Χίτλερ, αυστριακός και ο Χάνεκε... Η σύγχρονη Γερμανία νομίζω οτι είναι πάντως μια από τις δημοκρατικότερες χώρες της Ευρώπης..

@ολα θα πανε καλα..: Χαίρομαι που ξεδιπλώνετε τις εμπειρίες σας, με αφορμή ένα θέμα που δεν κατέχω καλά - και στο οποίο ψάχνω ν' ακούσω. Και άλλη μια γνωστή μου εξομολογήθηκε περίπου το ίδιο...

Yank_o είπε...

Για να μη δημιουργούνται άδικες εντυπώσεις:

Είπα "έδειξαν τον δρόμο". Δεν είπα ούτε υπονόησα ότι "δικαιολογούν". Άλλο το ένα, άλλο το άλλο. Και φυσικά ούτε εξισώνουν ούτε ισοφαρίζουν ούτε θα έπρεπε ποτέ μα ποτέ να ξαναγίνει Ολοκαύτωμα.

Πού όμως τραβάμε τη γραμμή; Τα "όποια εγκλήματα" δεν θεωρώ σωστό να τα βάζουμε σε μια Β' κατηγορία (ανεκτά, "ανθρώπινα", ρουτίνα) από τη στιγμή που ΟΜΟΙΩΣ ούτε αυτά θα θέλαμε να επαναληφθούν. (Δεν υπονοώ ότι εσείς αυτό κάνετε, απλά ξεκαθαρίζω το πώς εγώ το βλέπω.)

Ας αφήσουμε το ότι δεν είναι καθόλου "όποια": είναι υποδούλωση, εκμετάλλευση, ενίοτε γενοκτονία κ.λπ. - κι ας διαμαρτυρήθηκαν λιγότερο ηχηρά κάποιοι παθόντες λαοί.

Φιλικά,

y.

Prokopis Doukas είπε...

@ Yank_o: Δε νομίζω οτι διαφωνούμε, επί της ουσίας. Η ανθρωπότητα έχει να "επιδείξει" απίτστευτα εγκλήματα...

navarino-s είπε...

Και μένα τα λόγια του γιατρού με συγκλόνισαν! Πολύ εύστοχες οι περατηρήσεις σου για τη σπουδή και τα αίτια του επερχόμενου ναζισμού.

ΒΑΣΩ είπε...

Δεν εχω δει την ταινία αλλά οπως καταλαβαίνω από το "ολα θα πάνε καλά" θα μπορούσα να πω και εγω τα ιδια και η αλήθεια ειναι οτι λιγάκι φοβάμαι να πάω να τη δώ.Και Προκόπη δεν ειναι εύκολα πράγματα αυτά ουτε εύκολα μπορεις να αποδεχθεις οτι σου συμβαίνουν και φυσικά μπορει ποτε να μην υποψιαστείς οτι εχουν συμβει και σε εσένα.Γι αυτο δεν ειναι και τόσο ευκολο να "ακουσεις".Οσο για τον φασίστα που κρύβουμε μέσα μας... αστα...

ΒΑΣΩ είπε...

Και βέβαια με εχουν συγκλονίσει και οι δύο άλλες ταινίες του.Ο ΚΡΥΜΕΝΟΣ και Η ΔΑΣΚΑΛΑ ΤΟΥ ΠΙΑΝΟΥ.

Prokopis Doukas είπε...

@navarino-s: Το "υπόστρωμα" μάλλον.. Ευχαριστώ αγαπητέ! :-)

@Βάσω: Εγώ πάλι δεν είχα δει καμία από τις προηγούμενες του. Να πάτε, να πάτε - κοντινοί μου άνθρωποι (που επίσης φοβόντουσαν τις δικές τους εμπειρίες) δεν το μετάνοιωσαν..

Sue είπε...

Γιατί δεν μπορώ να αφήσω σχόλιο;

Sue είπε...

Καλησπέρα Προκόπη,

είναι εκπληκτικό το πόσο "διάνα" "χτυπάς" με τις αναρτήσεις σου. Οι ενδο-οικογενειακές σχέσεις είναι κάτι που "καίει" και ιδίως όταν υπάρχει παιδί - το παραμικρό της σχέσης του ζευγαριού περνά κατευθείαν και καταγράφεται στον "σκληρό" της ψυχής του.

Δεν έχω δει την "Λευκή κορδέλα" για να μπορώ να μιλήσω με συγκεκριμένες περιγραφές και συγκρίσεις αλλά απ' όσο μπορώ να πω βασιζόμενη στα σχόλια που διαβάζω, η ταινία θα μπορούσε κάλλιστα να αναφέρεται στην Αγία Ελληνική Οικογένεια ιδίως στην επαρχία των αρχών του προηγούμενου αιώνα (που δυστυχώς, απομεινάρια της υπάρχουν μέχρι και σήμερα). Πίσω από τηνωραιοποιημένη εικόνα της Καλής Οικογενείας κρύβονταν παρόμοιες καταστάσεις, ή ακόμη χειρότερες, (ανέφερες σχετικές πληροφορίες χθες στο δελτίο) χωρίς διακρίσεις μόρφωσης και παιδείας. Η ενδο-οικογενειακή βία, ξέρεις, δεν έχει μόνο τις μορφές που αναφέρει η MAXIMUS - η Ηθική Παρενόχληση (http://www.patakis.gr/viewshopproduct.aspx?id=232941 ) είναι κάτι πιο σύνθετο και περικλείει πολλές ακόμη αντιδράσεις μας που τις θεωρούμε ακίνδυνες.

Η ερμηνεία που δίνεις για την διπλωματία στις προσωπικές σχέσεις είναι η ιδανική κατάσταση. Στους πιο πολλούς, όμως, η λέξη "διπλωματία" φέρνει στο νου την εκ πονηρού προσέγγιση ενός ατόμου - με αυτήν την έννοια προτιμώ την ειλικρίνεια σε όλες τις εκφάνσεις της: αμήχανη, άτσαλη, νευρική, απότομη, σιωπηλή.. εκτός φυσικά από την βίαιη έκφραση της.

Ο Στ. Δάνδολος είχε πει παλιότερα «η τρυφερότητα είναι η καινούργια επανάσταση». Έτσι είναι, τελικά, και ως αντιδραστικό στοιχείο και επαναστάτρια (με ή χωρίς εισαγωγικά) δεν μπορώ παρά να συμφωνήσω μαζί σου όταν γράφεις ότι «Η ζωή χρειάζεται τρυφερότητα - κι ας είναι μερικές φορές και "τεχνητή". Η ζωή πρέπει να είναι φωτεινή».

Prokopis Doukas είπε...

@Sue: Να που τα καταφέρατε, αγαπητή... :-)

Ευχαριστώ - δεν ξέρω αν μπορεί αυτή η σκληράδα υπάρχει παντού.
Αυτό που λέω είναι οτι η "διπλωματία" (με την έννοια της απεμπόλησης της σκληρότητας), πρέπει να διέπει τις ανθρώπινες σχέσεις. Όχι με την έννοια της κουτοπονηριάς, βέβαια...

ShareThis