5.1.11

Ο λόγος να είσαι βασιλιάς

Δεν υπήρχε περίπτωση να μη με συναρπάσει αυτό το έργο. Πρώτον, διότι ασχολείται με την πολιτική, έστω και με τη μορφή της πολιτικής που ασκεί συμβολικά ένας “διακοσμητικός” (και κληρονομικός) αρχηγός κράτους. Δεύτερον, γιατί αφορά ένα μέσο επικοινωνίας, το αγαπημένο μου. Και τρίτον και βασικότερο, γιατί έχει άμεση σχέση με το Λόγο - και την εκφορά του.


Ας αρχίσουμε από το τελευταίο. Ο λόγος είναι το βασίλειο όσων σκέπτονται, επιθυμούν να επικοινωνήσουν (με πάθος), να επηρεάσουν, να πείσουν, να διδάξουν, να “μεταλαμπαδεύσουν” - να παράξουν ιδέες και πολιτισμό. Τίποτε από όλα αυτά δεν ήταν στις προθέσεις του Γεωργίου του 6ου, εκτός ίσως από τη σκέψη και τη διατήρηση της εξουσίας του θρόνου. Ένας βασιλικός αδελφός που έγινε από σπόντα βασιλιάς, γιατί ο “κανονικός” διάδοχος ηράσθη την κυρία Σίμπσον - Αμερικάνα, δις διαζευγμένη και “απαράδεκτη” για βασιλική σύζυγος (μέγα σκάνδαλο της εποχής). Με προφανές εμπόδιο το τραύλισμα του (και εσωτερικές αιτίες τους φόβους που είχαν χαραχθεί στην ψυχή του από το αυστηρή, εως βασανιστική βασιλική αγωγή του), ήταν προφανώς ακατάλληλος για το ρόλο.

Γιατί; Έπρεπε ο βασιλιάς να είναι ρήτορας; Όχι απαραίτητα, αλλά η τεχνολογία πια δεν άφηνε περιθώριο να τον εμποδίζουν τέτοια πράγματα. Το ραδιόφωνο και η ικανότητα του, μέσω βραχέων εκείνη την εποχή, να φτάνει στις τέσσερις γωνιές του πλανήτη, καθόριζε πια αλλιώς την πολιτική (αργότερα η “εικόνα” θα επιβαλλόταν ολοκληρωτικά, με τις ευτυχισμένες φωτογραφίες του καλού οικογενειάρχη να αντανακλά τα πρότυπα κάθε συντηρητικής κοινωνίας). “Κάποτε έφτανε να μπορούσαμε να ιππεύουμε ευθυτενείς με τα παράσημα μας”, του λέει (σε ελεύθερη απόδοση) ο πατέρας του, Γεώργιος ο 5ος. Τώρα πια, στα μέσα της δεκαετίας του ’30, ήταν υποχρωτικό να μιλήσουν στο λαό. Οι στιγμές ήταν ιστορικές, ο Χίτλερ ήταν πια η απειλή για την παγκόσμια ειρήνη - κι όχι “το ανάχωμα στον Στάλιν”, όπως επιθυμούσε μέχρι τότε η Δύση. Η (ακόμα) Βρετανική Αυτοκρατορία είχε ανάγκη να συνεγερθεί και να ενωθεί, υπό την παλλόμενη φωνή ενός ηγέτη, από τον Καναδά ως την Ινδία και την Αυστραλία.

Είναι λοιπόν ο Λόγος το συστατικό στοιχείο της πολιτικής ή και η εκφορά του; Κι αν ο πρώτος ενυπάρχει, σε πλούσιες δόσεις, η δεύτερη εξαρτάται από άλλα πράγματα, όπως η ισορροπία, η εξωστρέφεια, η αυτοπεποίθηση - η “συναισθηματική νοημοσύνη”. Η ενεργός πολιτική έχει τόση σχέση με την λογική, όσο και οι ζωές των ανθρώπων. Σε ένα τεράστιο φάσμα περιπτώσεων, οι λαοί αναδεικνύουν και απορρίπτουν ηγέτες, με βάση “μεταφυσικά” χαρακτηριστικά, που απευθύνονται αποκλειστικά στο ένστικτο, όπως η συμπάθεια ή η αντιπάθεια. Το τι “εκπέμπει” το κάθε δημόσιο πρόσωπο δεν περιγράφεται πάντα με ευκολία και μπορεί να έχει σχέση με τη σεξουαλική του ζωή, τη γενικότερη διαμόρφωση της προσωπικότητας του - και βέβαια με την ειλικρίνεια ή τα (διάφανα πολλές φορές) κίνητρα του. Όποιος θέλει να δει, βλέπει, ακόμα και ασυνείδητα.

Ο Κώστας Σημίτης, για παράδειγμα, δεν ήταν συμπαθής σε πολλούς και λοιδωρήθηκε για τα σαρδάμ του και την εκφορά του λόγου (με αιχμή την περίφημη “ποιότητα”). Ο Γιώργος Παπανδρέου υπήρξε αντικείμενο χλευασμού για τα ελληνικά του, αν και το ζήτημα δεν είναι στη γνώση της γλώσσας, αλλά στην “γλωσσική πραγμάτωση” (άλλωστε συμβαίνει και στα αγγλικά του, τα οποία υποτίθεται οτι γνωρίζει πολύ καλύτερα). Αλλά γι αυτό τους “τοποθετήσαμε” εκεί; Για να είναι εμφανίσιμοι, συμπαθείς και να μιλάνε με ευφράδεια, ώστε να συνεγείρουν τα πλήθη;

Ως επαγγελματίας του ηλεκτρονικού λόγου, έχω ακούσει χιλιάδες φωνές νέων ανθρώπων να δοκιμάζονται στο μικρόφωνο και στην κάμερα (που αλλοιώνουν τελείως τη φυσική μας έκφραση). Παρότι φλύαρος και εξωστρεφής, ξέρω πολύ καλά τι θα πει “stage fright” - κι αν δεν μπορούσα να ξεχάσω οτι ακούν δεκάδες χιλιάδες ζευγάρια αυτιά ή οτι βλέπουν δεκάδες χιλιάδες ζευγάρια μάτια, ίσως να μη μπορούσα να αρθρώσω λέξη. Και παρά το γεγονός οτι έχω “τριφτεί” επαρκώς με τα ραδιοτηλεοπτικά μέσα (ίσως και γι αυτό), διακρίνομαι για τα σαρδάμ της βιασύνης ή της αυτοπεποίθησης.

Πόσο μάλλον, όταν η διαδικασία του δημόσιου ηλεκτρονικού λόγου πρέπει να λάβει υπ’ όψιν της τη βαρύτητα μιας πολιτικής δήλωσης. Αν δεν θέλεις να είσαι ένας φαφλατάς πολιτικός, δημοσιογράφος ή δικηγόρος που “μιλάει με στόμφο, χωρίς να λέει τίποτα”, πρέπει να αναπτύξεις συμπυκνωμένο λόγο και μια εξαιρετική ικανότητα articulation. Δεν είναι εύκολο.

Το ζητούμενο όμως δεν είναι να είσαι καλλίφωνος, όμορφος σαν μοντέλο ή εξαιρετικός ρήτορας (μπορεί και να υποκύψεις στον πειρασμό να γίνεις λαοπλάνος). Το ζητούμενο στη δημοσιογραφία, στην πολιτική, στο δημόσιο λόγο είναι τα χαρακτηριστικά σου να μην σαμποτάρουν αυτό που πρέπει να εκπέμψεις. Κι αν η φωνή και το βλέμμα αποκαλύπτουν τη γοητεία της ψυχής, ακόμα καλύτερα.

Πίσω στον βασιλιά, που έπρεπε απλώς να διαβάσει ένα λόγο, αλλά πειστικά. Να μετατρέψει την αδυναμία του σε θεατρικές παύσεις κύρους. Να ενώσει με την ύπαρξη του, εκατομμύρια υπηκόους, που δεν ήταν απαραίτητα πολίτες, αλλά πιστοί σε ένα σύμβολο και με την αξία της πατρίδας, πάνω από την αξία της ανθρώπινης ζωής. Ο πατέρας της σημερινής Ελισάβετ της Αγγλίας, απελπισμένος, ζητάει τη βοήθεια ενός sui generis Αυστραλού (αυτοδίδακτου) λογοθεραπευτή.

Αν και έχει απόλυτη συναίσθηση της μειωμένης πολιτικής του εξουσίας, ο Γεώργιος ο 5ος, αντιλαμβάνεται οτι η πολιτική δεν είναι μόνο ψυχρές ιδέες, σκέψη και επιχειρήματα: Είναι “θέαμα”, είναι η διαχείριση των συμβόλων, είναι η τέχνη του να μπορείς να συνεπάρεις το θυμικό, είναι η μεταφυσική μαγεία του συντονισμού χιλιάδων ψυχών - όχι πια με την τέχνη που δεν μπορείς να φτάσεις ή με τη δεξιοτεχνία του παιχνιδιού που δεν μπορείς να παίξεις, αλλά με τη συγκίνηση των προσδοκιών και των ονείρων, των αξιών και του δικαίου, του Λόγου που κυβερνά (ειλικρινά ή παραπλανητικά) τις συνάψεις του ανθρώπινου εγκεφάλου...

Ο Geoffrey Rush ενσαρκώνει απολαυστικά τον ρόλο του “εμψυχωτή”, που υποβάλλει τον βασιλιά σε “ασκήσεις θάρρους”, παραβιάζοντας κάθε πρωτόκολλο γαλαζοαίματης υπεροχής. Κι ο Colin Firth δίνει ρεσιτάλ, που πιθανότατα θα τον οδηγήσει - επάξια - στο Όσκαρ. Μην το χάσετε.









H φωτό είναι από το www.altfg.com και το εξώφυλλο από το www.amazon.com

To post συνοδεύεται από το "The King Of Sorrow", από το προηγούμενο άλμπουμ της Βρετανίδας Sade.

buzz it!

9 σχόλια:

ολα θα πανε καλα... είπε...

Καλημέρα Προκόπη.Βρήκα την ταινία εξαιρετική και τις ερμηνείες απαράμιλλες.

teleytaios είπε...

Νομίζω ότι η ικανότητα του λόγου “προδίδει” κατά κάποιο τρόπο και την οξυδέρκεια του ομιλητή. Μπορεί να είναι πταίσμα πχ. η γλωσσική ικανότητα του Πρωθυπουργού με τα μικρά λάθη που κάνει, σύμφωνα με το άρθρο του κ. Παναγιωτίδη από την καθημερινή (το link που δίνεις έχει ένα παραπανίσιο “h” στην αρχή και δεν ανοίγει, ίσως να έκανες τον κόπο να το διορθώσεις), αλλά είναι αναπόφευκτη η σύγκριση του με τον πατέρα του και τον παππού του. Εκείνο το περίφημο «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες» του Ανδρέα Παπανδρέου νομίζω θα μείνει στην ιστορία. Ή όταν ο Γέρος της Δημοκρατίας σε μια συζήτηση στη Βουλή άκουσε μια ύβρη για τον ίδιο και εν τη ρύμη του λόγου του ρώτησε ποιος το λέει αυτό, μόλις απάντησε ο υβριστής, χωρίς να σταματήσει ούτε καν να σκεφτεί απαντά «Τότε δεν έχει καμιά σημασία».
Ναι, δυστυχώς ή ευτυχώς, ο ηγέτης πρέπει να έχει εκφορά λόγου αφενός πειστική για το ακροατήριό του κι αφετέρου αβίαστη η οποία δηλώνει, έστω υποσυνείδητα, ότι τα λεγόμενα είναι προϊόν έντονης διεργασίας και κατασταλαγμένης σκέψης. Όταν αρχίζουν τα σαρδάμ και οι ασυναρτησίες, μοιραία ο ακροατής οδηγείται στο συμπέρασμα ότι ο ομιλητής έχει κατά κάποιο τρόπο χαθεί μέσα στις σκέψεις του, ότι δεν είναι καλά προετοιμασμένος, ενδεχομένως ότι η ομιλία είναι προϊόν «κατασκευασμένο» πρόχειρα. Βεβαίως, δε μιλάμε για περιπτώσεις που υπάρχει κάποια πάθηση, όπως ο Γεώργιος ο 6ος που έπασχε από τραυλισμό και η οποία επιδέχεται αγωγής.

Кроткая είπε...

έλω πάρα πολύ να το δω, αλλά εδώ βγαίνει στις 23 Φλεβάρη, πρέπει να περιμένω. :(
Ο Colin Firth είναι από τους αγαπημένους μου ηθοποιούς και νομίζω πως έχει αδικηθεί από τους ρόλους του. Θα μπορούσε να είχε αναδειχθεί πολύ περισσότερο.

Καλή χρονιά!

Prokopis Doukas είπε...

@ολα θα πανε καλα...: Καλημέρα! Κι εγώ - παρότι δεν συμπαθώ καθόλου τη μοναρχία (έστω και συνταγματική)...

@teleytaios: Ευχαριστώ, διόρθωσα το λινκ...

Μα αυτό ακριβώς προσπαθώ να πω "ισόρροπα" σε αυτό το ποστ. Από τη μια, πολιτική χωρί λόγο και (σχετική) ευφράδεια δεν γίνεται, από την άλλη όμως η ρητορεία των λαοπλάνων ηγετών δεν είναι παρά μια ανεπιθύμητη (και επικίνδυνη) δημαγωγία...

@Кроткая: Α, θα τον χαρείτε στα καλύτερα του! Για Όσκαρ!

Καλή Χρονιά! :-)

DaisyCrazy είπε...

Μου κίνησε το ενδιαφέρον η περιγραφή σας και θέλω να δω το έργο.

Με έβαλε σε σκέψεις αυτό που γράψατε ότι ο λόγος δεν αντιπροσωπεύει απαραίτητα τη σκέψη ή την εξυπνάδα. Αν και είναι αλήθεια αυτή η διαπίστωση με τους πολιτικούς που δεν έχουν εφράδεια πιστεύω δεν είμαστε καθόλου επιεικείς. Στο τέλος όμως οι πράξεις όλων μας μιλούν πάντα πολύ πιο δυνατά απ'τα λόγια.
Η Sade φοβερά αισθαντική φωνή και το king of sorrow απ'τα αγαπημένα μου.
Καλημέρα!

Prokopis Doukas είπε...

@DaisyCrazy: Δεν το λέω εγώ, το λένε οι ειδικοί (δείτε το λινκ στο κείμενο "γλωσσική πραγμάτωση").

Ας πάρουμε το παράδειγμα του Σημίτη: Δεν μιλούσε με άνεση, αλλά δε νομίζω οτι κανείς μπορεί να του καταλογίσει οτι δεν είχε την ευφυία ή την πολιτική συγκρότηηση, ανεξαρτήτως αν συμφωνεί ή διαφωνεί με τις πράξεις του...

the elf at bay είπε...

Στα υπόψιν, ο Firth στα καλύτερά του νομίζω.

Prokopis Doukas είπε...

@the elf at bay: E, ναι... :-)

stavros katratzis είπε...

Εν αρχη ην ο λονος
η
Εν αρχη ην η μουσικη ??
Ο Λούθερος σίγουρα δυσκολεύτηκε όχι μόνο στην μετάφραση της Αγ. Γραφής απ'τα ελληνικα στα γερμανικά αλλά βασανίστηκε με μια λεξούλα :-ΛΌΓΟΣ, που με το βαθύ της νόημα δεν μεταφράζεται σε καμία γλώσσα. Μήπως έπρεπε να είχε διαλέξει μουσική αντί λόγο ?
Διότι:,,.,,."Η μουσική μοιάζει με τη γλώσσα κατα την έννοια ότι είναι μια χρονική ακολουθεια άρθρωμενων ηχων που είναι κάτι περισσότερο απο απλόι ηχοι. . .T.W. Adorno.
Αφού διάλεξε . Λογο,, και ανοιξε το κατα Ιωαννην Ευαγγελιο και αρχίζει τη μετάφραση του λεει :
Γραμμένο κείται "Πρώτα ήταν η λέξη !" Εδώ σκοντάφτω κι'ολας. Ποιος με βοηθεί να προχωρήσω ? Τόσο πολύ αδύνατο τη λέξη να κατανοήσω. Faust / Goethe.

Το γερμανικό Wort σημαινει και τη χωριστή λέξη και τον σύνθετο λόγο που απαρτίζεται από περισσότερες λέξεις. Μετα τη Μεταρυθμηση (. . . και εναν πολεμο που κρατησε 30 χρονια [Bauernkrieg]. . . ), που ήταν το πρώτο βήμα του γερμαν. πνευματος ακολουθησαι η μουσικη. Η τεχνη του Λογου (και libretto) η οποια θα συνοδευπει απ τη φιλοσοφια.
Η μουσική είναι όμως που εξυψώνει, που απελευθερονει τη καθημερινότητη και συναιπαίρνει. Η μουσική της Μπαροκ με τις συχνα χαρούμενες μορφές της ειναι ενα καλο παράδειγμα, πως το εγω αποκτα συνιδιση του εαυτού του και των δυνάμεων του.. Ενα καλο παράδειγμα είναι έκφραση του έρωτα / αγάπη μέσα apo το "wohltemperiertes cembalo" και τα Oratorium του Bach. Μια μανία απ τους καλλιτεχνες να αποκαστησουν τη σχερη με το αιώνιο Ειναι και το γιγνεσθαι.

Το φιλμ ανήκει σε αυτα που που ανοίγουν το στήθος και τη καρδιά. Απ την αλλη όμως με τρανταζει το γεγονος οτι σε καθε εποχη , και στη δικια μας, επικρατει μια απνευμάτιστη και μια μετριότητα της κοινής ζωής και όχι μόνο. Η ελεεινη πλευρα που χλευάζει κάτι τη υψηλό και όμορφο και αυτό επί δύο όταν αφορά άτομα με ειδικές ανάγκες ( μικροτερες η μεγαλύτερες ) Ο Αντρεας Παπανδρεου επασχε απο υψοφοβια και έφερνε τρομερο ιλλιγκο οταν αναγκαζοταν να βγει στο μπαλκονι για τις ομιλιες του.. Αλλα κατα κάποιον τρόπο τα κατάφερνε περίφημα. Υπενθυμίζω ότι η Δημοκρατίες έχουν και τους δικούς τους Τσαρους, διακοσμητικους η οχι , απλος με αλλον τιτλο.
Dummes Spiel (χαζο παιχνίδι λεγεται ενα ωραιο τραγουδακι που λαλει στον πνευματων τα ώτα που ηδη με ήχο.......στον κοsmos ...:D

ShareThis