Οι Ρυθμιστές και η δύναμη Coriolis*

Το εύρημα της ταινίας "Οι Ρυθμιστές", που βασίζεται στο μυθιστόρημα του Philip K. Dick δεν είναι ούτε οι χαρακτήρες των πρωταγωνιστών (ένας άχαρος πολιτικός - ασφαλιστής στο βιβλίο - και μια ακόμη πιο άχαρη χορεύτρια), ούτε η σεναριακή (απο)κλιμάκωση με τη δύναμη της αγάπης να θριαμβεύει, ούτε το κάστινγκ (άλλη μια ταινία, μετά το “Μαύρο Κύκνο”, που προσπαθεί να πείσει οτι ένα τόσο αγύμναστο και “λάθος” σώμα μπορεί να υποδυθεί πειστικά τη χορεύτρια).


Η ίδια η σύλληψη του έργου είναι που μετράει, παρά τα “θεολογικά” κενά και τις φιλοσοφικές αδυναμίες: Αγγίζει το κυρίαρχο (και φυσικά αναπάντητο) ερώτημα στην υπαρξιακή αναζήτηση του ανθρώπου. Αυτά που ζούμε, είναι όλα αποτέλεσμα ενός μηχανισμού ή μιας εντελώς random διαδικασίας; Υπάρχει κανενός είδους πεπρωμένο, έστω και αναθεωρούμενο ή ρυθμιζόμενο; Αυτοί που συναντάμε στη ζωή είναι εντελώς αποτέλεσμα της τύχης (την οποία ουδόλως αρνείται ο συγγραφέας), δηλαδή συνιστώσα μυριάδων φυσικών φαινομένων και ελεύθερης βούλησης ζωντανών πλασμάτων ή μήπως υπάρχει κάποιου είδους “κάρμα”; Πέρα από την προφανή συνάρτηση των επιλογών μας, γιατί γνωριστήκαμε με αυτόν ή τον άλλον;

Οι αγωνίες και η απογοήτευση του συγγραφέα για την πορεία της ανθρωπότητας, στο πρώτο μισό του εικοστού αιώνα (πόλεμοι, κραχ, ολοκληρωτισμός, φυλετικό και πυρηνικό ολοκαύτωμα), έχουν τις αναλογίες τους και στην αρχή του 21ου αιώνα. Η δική μας κρίση είναι σαφώς διαφορετική (και πιο ήπια), η παγκοσμιοποίηση όμως και η απειλή της οικολογικής καταστροφής του πλανήτη θέτει τα προβλήματα σε άλλη βάση. Ήδη, το ντόμινο των εξεγέρσεων στον αραβικό κόσμο και η λυσσαλέα αντίδραση του αιμοσταγούς Καντάφι επαναφέρει στο προσκήνιο το κυρίαρχο πολιτικό ερώτημα του αιώνα που μόλις άρχισε: “Εθνική κυριαρχία ή ανθρώπινα δικαίωματα”; Να αφήσουμε τους λαούς “να τα βρούνε μόνοι τους”, όπως ακούως μετ’ επιτάσεως από αυτούς που αντιτίθενται γενικώς στις στρατιωτικές επεμβάσεις, με κόστος τη σφαγή χιλιάδων ανθρώπων; Ή μήπως η στρατιωτική παρέμβαση της οργανωμένης διεθνούς κοινότητας, θα φέρει χειρότερα δεινά και επιπλοκές; Εγώ πάντως αν ήμουν πολίτης μιας χώρας που αποζητάει την ελευθερία από έναν στυγνό δικτάτορα, θα αναζητούσα οτιδήποτε μπορεί να ανακόψει τη βία του (υπογράψτε για να πιεστεί ο ΟΗΕ να επιβάλει στον Καντάφι ζώνη απαγόρευσης πτήσεων εδώ)...

Σε πολιτικό επίπεδο, οι δικοί μας “Ρυθμιστές” είναι οι (καθόλου καλοπροαίρετες και “αγγελικές”) αγορές, οι Ευρωπαίοι, το ΔΝΤ, θα πουν πολλοί. Αναπόφευκτες οι αναλογίες - είναι αυτοί που προσπαθούν “να μας επαναφέρουν στον ίσιο δρόμο”. Άρα, όπως καταδεικνύει και η ταινία, η αντίσταση με βάση τις αρχές του καθενός, είναι επιβεβλημένη - και τελικά θα θριαμβεύσει. Ιδιαίτερα μάλιστα, όταν η Μέρκελ βαδίζει με βάση τις δικές της προεκλογικές προτεραιότητες, τα συμφέροντα (μικρά ή μεγάλα) προσπαθούν να πάρουν το δικό τους μερίδιο από την πίτα στην παγκόσμια οικονομική ζούγκλα, ο δυτικός κόσμος αρνείται να αλλάξει το παγκόσμιο οικονομικό μοντέλο και να βάλει φραγή σε στημένα παιχνίδια και κερδοσκοπικές υποβαθμίσεις.

Είναι προφανές οτι το καπιταλιστικό μοντέλο δημοκρατίας χωλαίνει στην εξυπηρέτηση των συμφερόντων εκατομυρίων ανθρώπων. Αλλά από την άλλη, το χειρότερο που έχουμε να κάνουμε είναι να αποδομούμε τη δημοκρατία, αντί να την ενισχύουμε. Κανένα μοντέλο και κανένα πολίτευμα χωρίς ελευθερία λόγου, αλλά ταυτόχρονα και χωρίς τα κίνητρα της ελεύθερης (και όχι ασύδοτης) αγοράς, της επιβράβευσης της προσπάθειας και του προσωπικού κέρδους, δεν μπορεί να σταθεί - και να μας οδηγήσει πιο μπροστά. H Ευρώπη πρέπει να είναι ο καταλύτης προς αυτή την κατεύθυνση.

Στην Ελλάδα, όσες αναλύσεις και να κάνουμε στην παγκόσμια οικονομική συγκυρία και στην κατεύθυνση που πρέπει να πάρουμε, αν δεν θέσουμε σωστά το δικό μας πρόβλημα, δεν θα καταλήξουμε σε σωστό συμπέρασμα. Αν δεν απαλλαγούμε από εύκολους αφορισμούς και “αντιμνημονιακούς” μύθους, αν δεν εντοπίσουμε την κρίση μας όχι στην παγκόσμια οικονομική κρίση που επηρεάζει π.χ. και την Ιρλανδία, αλλά στη δική μας παραγωγική αδυναμία (μετά μεταπολιτευτική διολίσθηση δεκαετιών), αν δεν κινηθούμε ριζικά προς την αυτογνωσία και την αυτοβελτίωση - τότε θα κάνουμε μόνο μπαλώματα. Κι έχουμε τον κίνδυνο, να περάσει η “έξω” κρίση - κι εμείς να μείνουμε βαλτωμένοι για πάντα.


Κινούμαστε σταθερά σε τροχια ανωριμότητας: Συζητώντας “ποιού το μέρος πρέπει να πάρουμε”, ανάμεσα στον αχαρακτήριστο αστυνομικό που επέδραμε εναντίον διαδηλωτών με το δίκυκλο του και την καφρίλα του “Σκοτώστε τον, σκοτώστε τον”, που υλοποιήθηκε με μια μολότοφ, που λίγο έλειψε να τον κάψει ολοκληρωτικά στο πρόσωπο. Ενώ, αντι να καλλιεργούμε το μίσος, θα έπρεπε να απαιτούμε την “ολοκληρωτική” δράση της πολιτείας: Πλήρη περίθαλψη του αστυνομικού και στη συνέχεια παραδειγματική απόταξη, με εξάντληση της προβλεπόμενης αυστηρότητας - και αν προβλέπονται, εξοντωτικά διοικητικά μέτρα ή πρόστιμα, ακριβώς για να κοπεί ο βήχας όσων εκθέτουν με αυτό τον τρόπο την οργανωμένη κοινωνία. Και ταυτόχρονα, καταδίκη και εντοπισμό/συλληψη του αυτουργού της χουλιγκανικής απόπειρας. Ποιά είναι η προσπάθεια που γίνεται για ολοένα πιο δημοκρατική και εκπαιδευμένη αστυνομία, αντί για μια ολοένα και πιο αδέξια και φασίζουσα;

Ανάμεσα σε μια εθνικιστική, λαϊκή και ακραία δεξιά και μια όλο και πιο παρωχημένη και επιζήμια αριστερά, κινούμαστε στη διελκυστίνδα του “αν θα πρέπει να στενοχωριόμαστε για τους δύο αστυνομικούς της ΔΙΑΣ”, λες και έχει νόημα να παίρνουμε θέσεις οπαδών, υπέρ ή κατά της σημαίας και των υπερασπιστών της - και όχι να εξετάζουμε κατά περίπτωση την κάθε υπόθεση. Ποιά κοινωνική σκοπιμότητα εξυπηρετεί η αντιδιαστολή της νομιμότητας (και των εκφραστών της) και της “ανυπακοής”, σε οποιοδήποτε πεδίο - ωσάν να είμαστε μια κοινωνία “αδικημένων ινδιάνων”;

Φοβούμαστε την κοινωνική αναταραχή, αλλά δεν μπορούμε να δώσουμε λύση στη θρυαλλίδα που λέγεται “απεργία πείνας μεταναστών”. Αντί να προσπαθούμε να αποτρέψουμε την ακραία θέση ενός (σεβαστού) αγώνα αυτοθυσίας μέχρι τελικής πτώσεως, αναλωνόμαστε σε ενδοκυβερνητικούς καυγάδες. Και αντί από τη μια να αντιλαμβανόμαστε οτι καμία απεργία δεν μπορεί να ρίχνει το φταίξιμο σε αυτόν που δεν ικανοποιεί τα αιτήματα της και να κατανοήσουμε οτι καμία γενικευμένη λύση αυτόματης νομιμοποίησης δεν μπορεί να γίνεται δεκτή, από την άλλη αρνούμαστε να ακολουθήσουμε τις εκτονωτικές προτάσεις φορέων, όπως η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, που αν μη τι άλλο διακρίνονται για την ευαισθησία τους και για τη γνώση του προβλήματος. Η ελληνική πολιτεία είναι συστηματικά απράδεκτη στο θέμα της χορήγησης ασύλου - και αυτό πρέπει να αλλάξει άμεσα και συνολικά, όχι να γίνει ρύθμιση για κάποιους μετανάστες που πιέζουν με τη ζωή τους. Αυτό το τόσο παγωμένο βράδυ, κανείς δεν θα έπρεπε να αφήνεται να κοιμάται σε σκηνές - πόσο μάλλον αν είναι απεργός πείνας. Εντελώς ανθρωπιστικά - ακόμα και με το ζόρι.

Δεν έχουμε λύσει βασικά προβλήματα διαλόγου στο κοινωνικό πεδίο - και αντίθετα, η κρίση ενισχύει τις ακραίες αντιλήψεις, τις εξάρσεις του λαϊκισμού και το μίσος. Ο πολιτικός κόσμος απομονώνεται όλο και πιο πολύ, προσπαθώντας να προστατέψει τη δημοκρατία στα φανερά και τα κεκτημένα του στα κρυφά. Το παλιό αντιστέκεται λυσσαλέα και πολλοί σιωπούν, ίσως γιατι οι μέρες που έρχονται είναι πολύ δύσκολες - και καλύτερα να μη φαίνεσαι και να μη μιλάς. Για πρώτη φορά, την τελευταία εβδομάδα, φάνηκε να κάμπτονται και οι πιο αισιόδοξοι. Θα τα καταφέρουμε;

Κοιτάω το νερό που κυλάει στη μπανιέρα. Η υπόθεση είναι στα χέρια της κοινωνίας. Και σε μεγάλο βαθμό, σε αυτούς που επροσωπούν μια μετριοπαθή, προοδευτική ιδεολογία - πέρα από τα άκρα. Είναι όμως και στα χέρια της εκτελεστικής εξουσίας. Κι αν κανείς δεν μπορεί να κατηγορήσει αυτή την κυβέρνηση οτι δεν εργάζεται εκατονταπλάσια από την προηγούμενη (από τις 7 Μαρτίου του 2004 μέχρι το 2009 έγιναν ελάχιστα υπουργικά συμβούλια), από την άλλη κανείς δεν μπορεί να μην εντοπίσει λάθος επιλογές και ασυγχώρητη αδράνεια, δεδομένων των περιστάσεων.

Όχι γιατί αυτή η δουλειά δεν θα αρκούσε την εποχή της φούσκας. Αλλά γιατί, σήμερα, οι περιστάσεις δεν επιτρέπουν παρά φρενήρεις ρυθμούς και άψογα αντανακλαστικά - να γίνουν επιτέλους οι υπερβάσεις, χωρίς κανέναν παλαιοκομματικό συντελεστή. Η Ελλάδα ανακάλυψε, μετά από 30 χρόνια, οτι η ζωή προχωράει, οτι η γη συνεχίζει και γυρίζει, ακόμα κι όταν η ίδια κοιμάται. Και οτι η δίνη που σχηματίζεται στη μπανιέρα μπορεί να μας ρουφήξει όλους, αν δεν βρούμε γρήγορα τη δική μας αυτορρύθμιση, την τάπα...



*The Coriolis Effect.


Update: Δυστυχώς, ήταν θέμα χρόνου να συμβεί και εδώ, αυτό που "προέβλεπε" το σενάριο του "Biutiful".








Η φωτό είναι από το www.esquire.com, το σκίτσο του Ανδρέα Πετρουλάκη από το www.kathimerini.gr και το εξώφυλλο από το http://m.billboard.com

Το post συνοδεύεται από το "Assise Au Dessus De L' Europe" της Γαλλίδας Jil Caplan.