Κάμερες ή έλεγχος παντού;

Το πρόβλημα με τις κάμερες είναι κατά βάση πρόβλημα υπέρβασης εξουσίας. Δυστυχώς, δεν είναι τόσο εύκολο να εφαρμόσει κανείς, σε μια σύγχρονη (πόσο μάλλον σε μια τριτοκοσμική) κοινωνία, τη χρυσή τομή μεταξύ της ανάγκης να υπηρετείται το δικαίωμα της ασφάλειας των πολιτών, αλλά και γίνονται σεβαστά όλα τα άλλα δικαιώματα που έχουν σχέση με την ιδιωτικότητα και την ελευθερία έκφρασης. Είναι δύσκολο για την αστυνομία, ειδικά όταν ρέπει προς τη διαφθορά, τη δημοσιοϋπαλληλική ανικανότητα ή την έλλειψη δημοκρατικής λειτουργίας να μη “βάλει το δάχτυλο στο βάζο με το μέλι”, όταν έχει διαθέσιμες πληροφορίες που δεν πρέπει να αξιοποιήσει. Κι αν κάποιους ξενίζει αυτή η προσέγγιση του ζητήματος, να θυμίσουμε οτι η διάκριση των εξουσιών στις σύγχρονες δημοκρατίες από την ίδια λογική εκπορεύεται - αυτή της προστασίας του πολίτη από την κατάχρηση που είναι βέβαιο οτι θα προκαλούσε η (ανεξέλεγκτη) μία και μόνη εξουσία.


Με αυτή ακριβώς τη λογική, η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα έβαλε αυστηρότατες προδιαγραφές στη χρήση των καμερών σε ιδιωτικούς και δημόσιους χώρους, από τη σύσταση της, πριν από μια δεκαετία. Για τους μεν (όπου οι υπερβάσεις γίνονται συνήθως από εργοδότες ή ιδιοκτήτες κτηρίων που δεν προειδοποιούν αντιστοίχως εργαζόμενους ή επισκέπτες) αλλά και για τους δε, το θέμα αφορά όλους μας - και όχι μόνον “αυτούς που έχουν κάτι να φοβηθούν”, όπως αφελώς (ή εκ του πονηρού) εκφράζεται.

Η καταγραφή από κάμερες (που τοποθετήθηκαν αυστηρά για την κυκλοφορία και με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες) των κινήσεων ή της παρουσίας πολιτών σε οτιδήποτε άπτεται της πολιτικής έκφρασης (διαδηλώσεις κλπ.), αλλά ακόμα και η καταγραφή του με ποιόν είσαι παρέα στο αυτοκίνητο σου (αν επιτραπεί να το καταγράψει η κάμερα) οδηγούν στη συγκέντρωση πληροφοριών από τις αστυνομικές αρχές, που μοιάζουν “άκακες” αρχικά, αλλά μπορούν να οδηγήσουν σε μια κοινωνία με οργουελική κατεύθυνση. Το να αναλογεί μία κάμερα ανά 10 ή 15 πολίτες (όπως συμβαίνει στο Λονδίνο), χωρίς αυστηρό έλεγχο, οδηγεί σε έναν εθισμό των πολιτών στην παρακολούθηση τους (κάτι στο οποίο συνέβαλαν δυστυχώς παγκοσμίως και τα τηλεοπτικά ριάλιτι), με αμφίβολο τον ουσιαστικό περιορισμό του κοινού εγκλήματος ή της τρομοκρατίας, που προσαρμόζονται ανάλογα.

Στην Ελλάδα, στους πρώτους ελέγχους, η αστυνομία ήταν τυπικά εντάξει. Στη συνέχεια όμως, άρχισαν τα παρατράγουδα: Η Αρχή, παρά την πλήρη απαγόρευση κάθε χρήσης εκτός της “κυκλοφοριακής”, την έπιασε τρεις φορές “στα πράσα” να συλλέγει δεδομένα που δεν έπρεπε ή να μην τα καταστρέφει εντός προθεσμίας, ως όφειλε. Η κατάσταση χειροτέρευσε κατά πολύ από την αδέξια προσπάθεια των κυβερνήσεων Καραμανλή και των ηγεσιών που τοποθέτησε στη Δικαιοσύνη, να ερμηνεύσουν το ισχύον νομικό πλαίσιο, με βάση το “Νόμο και την Τάξη”, που συνήθως επαγγέλονται οι δεξιές κυβερνήσεις, αλλά αποδεικνύονται ιδιαιτέρως ανίκανες να επιβάλουν με ουσιαστικά αποτελέσματα, πέρα από τον επικίνδυνο αυταρχισμό. Με ένα ωραιότατο “έτσι κρίνω”, ο τότε Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Σανιδάς παρενέβη και ανέλαβε επί της ουσίας τον έλεγχο, παρακάμπτοντας τη σαφέστατη αρμοδιότητα επί του θέματος, που το Σύνταγμα δίνει μόνο στην Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων (η οποία ελέγχεται από το ΣτΕ). Στη συνέχεια, μαζί με κουκουλονόμους και λοιπά, έγινε και σχετική νομοθετική ρύθμιση, που μας αφήνει απολύτως απροστάτευτους στις ορέξεις της αστυνομίας.

Ο προηγούμενος Πρόεδρος Δημήτρης Γουργουράκης παραιτήθηκε, μαζί με πολλά μέλη της Αρχής, κατά τον πιο ηχηρό τρόπο. Υπό τη νέα της ηγεσία, του Χρήστου Γεραρή, η Αρχή εξέδωσε νέα γνωμοδότηση, στην οποία καθιστά σαφές οτι αυτή πρέπει να έχει τον έλεγχο - και η αστυνομία να χρησιμοποιεί τις κάμερες, μόνον όταν έχει αξαντληθεί κάθε άλλη δυνατή μέθοδος για την αντιμετώπιση των παράνομων πράξεων. Απολύτως σωστό στη θεωρία, ωστόσο δημιουργεί τεράστια ερωτήματα το πώς θα υλοποιηθεί, αν η Αρχή δεν παρακολουθεί μέρα-νύχτα (και με τι προσωπικό;) το κέντρο ελέγχου των καμερών της αστυνομίας.

Κάποιοι υποστηρίζουν οτι η Αρχή θα έπρεπε να είναι πιο τολμηρή και να εκδώσει “κανονιστική ρύθμιση”. Η ουσία είναι οτι η ελληνική κοινωνία δεν δείχνει να αντιλαμβάνεται το μέγεθος του προβλήματος - και το πόσο πρέπει να ενδυναμωθεί ο έλεγχος των εξουσιών. Και εκτός από τις βολές κατά των δικαιωμάτων εκ δεξιών, υπάρχουν και οι βολές μιας “αντιδραστικής” αριστεράς, που ενοχλείται από την ύπαρξη και την εξουσία των Ανεξάρτητων Αρχών, διότι δεν είναι λέει “εκλεγμένες”...


Υ.Γ. Για την ιστορία δημοσιεύω και δύο κείμενα, του 2004 και του 2007, για το ίδιο θέμα στην Athens Voice.





To κείμενο αυτό γράφτηκε για την Athens Voice της Τετάρτης 21.04.10

H γελοιογραφία του Γιάννη Ιωάννου είναι από το http://yannis-ioannou.com και η φωτό του Tito Puente από το http://media.photobucket.com

Το post συνοδεύεται από το καταιγιστικό "Birdland After Dark" του μεγάλου Κουβανού περκασιονίστα Tito Puente.







Κάμερες παντού...

"Μεγάλος αδελφός" ή υπερτιμημένη αναγκαιότητα;

Γράφτηκε στις 18.10.2004 και δημοσιεύθηκε στην Athens Voice


Στην Καλιφόρνια, παράδεισο της "άμεσης δημοκρατίας", οι κάτοικοι αποφάσισαν πριν από τρείς περίπου δεκαετίες, σε ένα από τα πολλά δημοψηφίσματα γιά τα διάφορα θέματα που τους απασχολούν, κάτι "αντιφατικό", σε πρώτη ανάγνωση: Αναγνώρισαν την ανάγκη να υπάρχει έλεγχος της ταχύτητας στους αυτοκινητόδρομους, αλλά απαγόρευσαν στην (τοπική) αστυνομία να τοποθετήσει κάμερες-ραντάρ!
Αποφάσισαν οτι τα περιπολικά έπρεπε να διεξάγουν τον έλεγχο αυτό, με συγκεκριμένο τρόπο: Οι αστυνομικοί έπρεπε να ακολουθούν το ύποπτο αυτοκίνητο εμφανώς (και όχι κρυμμένοι) και να το "σημαδεύουν" με το ειδικό πιστόλι-ραντάρ. Στη συνέχεια έπρεπε να σταματούν τον παραβάτη οδηγό και να του επιδίδουν την κλήση.

----------------------------------------------------------------------------------

Στη χώρα μας βέβαια, ένα τέτοιο επίπεδο δημοκρατίας μοιάζει μακρινό όνειρο, καθώς η κοινωνία (και ειδικά οι τοπικές) έχει αποδείξει πολλές φορές οτι δεν είναι ώριμη να αποφασίζει, παρά με βάση τα "στενά" και ιδιοτελή συμφέροντα και όχι πραγματικά το δημόσιο καλό (βλ. αυθαιρεσίες δήμων στο κυκλοφοριακό, καταστροφή οικιστικού και γενικότερου περιβάλλοντος ή ακόμα την πρόσφατη ιστορία με την υποθαλάσσια ζεύξη του Μαλλιακού). Το παραπάνω παράδειγμα όμως είναι ένας χρήσιμος οδηγός, για το πώς μιά κοινωνία μπορεί να αντιμετωπίσει με επιτυχία την ανάγκη της "ασφάλειας" (καθώς ελάχιστοι διανοούνται να παραβιάσουν το όριο ταχύτητας, λόγω της καλής αστυνόμευσης), ενώ προστατεύονται στο ακέραιο τα βασικά δικαιώματα του πολίτη και η ιδιωτικότητα του.

Με βάση δύο αρχές, αυτές της "αναγκαιότητας" και της "αναλογικότητας" αποφασίζει και η Αρχή της Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, που (ευτυχώς) λειτουργεί στη χώρα μας εδώ και μερικά χρόνια - και προσπαθεί να μας προστατεύσει από τις αυθαιρεσίες (όταν έχει τα μέσα) ή ακόμα και να "καθοδηγήσει" την ελληνική κοινωνία, όπου πρέπει να συμβαδίσει με τις σύγχρονες αρχές πολιτισμού και δικαίου (βλ. ταυτότητες). Κατά περίπτωση κρίνεται η αναγκαιότητα κάθε μέτρου, αλλά και το πόσο "αναλογικό" είναι με την ανάγκη ασφάλειας που εκφράζεται. Ετσι λοιπόν, για τη διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων κρίθηκε "εύλογο" το αίτημα για τοποθέτηση 995 καμερών, για την παρακολούθηση στις ολυμπιακές εγκαταστάσεις, ενώ προστέθηκαν και άλλες 293 στους οδικούς άξονες (προϋπήρχαν 182 του Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. και της Τροχαίας, εντός και εκτός Αττικής - σύνολο 475), για τον έλεγχο της κυκλοφορίας και την αντιμετώπιση κρίσεων.

Οι κάμερες τοποθετήθηκαν με άδεια της Αρχής και με 5 διαδοχικούς αιφνιδιαστικούς ελέγχους πιστοποιήθηκε οτι "υπακούουν" στους περιορισμούς: Εχουν κατεύθυνση μόνο το δρόμο, μεγαφωνική εγκατάσταση για οδηγίες προς τους πολίτες σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και μικρόφωνα που βρίσκονται σε μεγάλο ύψος, ώστε να "συλλαμβάνουν" μόνο κρότους από εκρήξεις ή πυροβολισμούς. Το λογισμικό τους δεν επιτρέπει να καταγράψουν εικόνες και συνομιλίες από μπαλκόνια, καθώς πέφτει ειδική "κουρτίνα" και κόβονται τα μικρόφωνα, αν στραφούν προς κτήρια. Επίσης ελέγχθηκαν και οι κάμερες του Ζέπελιν, που παρά τη "συνωμοσιολογική" ανεκδοτολογία που κατέλαβε τους Αθηναίους στη διάρκεια των Αγώνων, δεν μπορούσαν να καταγράψουν ήχους.... (Σσσσς, μας ακούει το Ζέπελιν)

Ωστόσο υπήρξαν καταγγελίες και ρεπορτάζ (βλ. "ΤΑ ΝΕΑ" 22/09/2004) οτι οι κάμερες στους δρόμους κατέγραψαν τον καυγά ταξιτζήδων που τράκαραν (παρά τις διαβεβαιώσεις) και οτι έχουν δυνατότητες να "ζουμάρουν" σε πρόσωπα, άρα και να παραβιάσουν την ιδιωτικότητα. Το Υπουργείο Δημόσιας Τάξης διαψεύδει και αντιτείνει οτι το υλικό που κατέγραψαν οι κάμερες ήταν στη διάθεση μόνον των αστυνομικών αρχών (για μία εβδομάδα) και μόνον κατόπιν εισαγγελικής εντολής. "Ουδέποτε παραχωρήθηκε υλικό σε τρίτον και δεν χρειάστηκε ούτε μιά φορά στη διάρκεια των Αγώνων να αξιοποιηθεί στοιχείο από τις κάμερες" είναι η επίσημη άποψη. Παραμένει ανοιχτό πάντως το ζήτημα του κατά πόσον οι έλεγχοι της Αρχής μπορούν να μας προστατεύσουν από μιά επίσημη και κυρίως "ανεπίσημη" αυθαιρεσία κάποιων.

Σύμφωνα με όλες τις πλευρές, οι ολυμπιακές κάμερες είναι "ανενεργές" από τις 4 Οκτωβρίου, που έληγε η άδεια λειτουργίας τους. Εκείνη ακριβώς τη μέρα, το Υπουργείο επανήλθε με 2 αιτήματα: Να διατηρήσει περίπου 650 κάμερες στις ολυμπιακές εγκαταστάσεις, για να ελέγχονται και να προστατευθούν από το πλιάτσικο, ώσπου να αποδοθούν στην κανονική μετα-ολυμπιακή τους χρήση, όποια κι αν είναι αυτή. Και να παραμείνουν οι κάμερες στους δρόμους, για τον έλεγχο της κυκλοφορίας.

Σήμερα κιόλας, η Αρχή ίσως αποφασίσει για το πρώτο αίτημα, που κρίνεται εύλογο - και η απόφαση αναμένεται θετική. Για το δεύτερο όμως έχει ζητήσει με εμπιστευτικό έγγραφο διευκρινίσεις για την σκοπιμότητα του μέτρου.

Με ένα σκεπτικό που θυμίζει την παροιμία "αφρίζει-ξαφρίζει, τον παρά μου τον έδωσα", η ηγεσία του Υπουργείου Δημόσιας Τάξης προέβαλλε αρχικά το επιχείρημα οτι οι κάμερες πρέπει να αξιοποιηθούν και μετά τους Αγώνες, αφού τις πληρώσαμε - και μάλιστα ακριβά. Το θέμα είναι βεβαίως αν υπάρχει πραγματική ανάγκη για την ύπαρξη τους (και ο χορός της "δημόσιας παρακολούθησης" που ανοίγει με αυτές).
Στις διαμαρτυρίες για "ηλεκτρονικούς χαφιέδες", από κόμματα και οργανώσεις της αριστεράς, το Υπουργείο αντιτάσσει οτι "ούτως ή άλλως οι ενέργειες που καταγράφουν οι κάμερες (όπως π.χ. μιά πορεία) είναι δημόσιες" και οτι "η υποκλοπή συνομιλιών θα είναι αδύνατη και χωρίς χρησιμότητα, αφού θα υπάρχουν προειδοποιητικές πινακίδες κάτω από κάθε κάμερα".

Ο Γιώργος Βουλγαράκης, που εμφανίζεται από τους πιό κερδισμένους πολιτικά μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες, αλλά και τους "συναινετικούς" χειρισμούς τους σε σχέση με τη διαδοχή στην ηγεσία της Αστυνομίας, πρότεινε μιά μεγάλη συζήτηση για το ζήτημα, στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής. Σημειωτέον, οτι κάθε κλειστό κύκλωμα τηλεόρασης σε δημόσιο χώρο (πολυκατοικία, γραφεία κλπ.) πρέπει να δηλώνεται στην Αρχή Προστασίας Δεδομένων. Από πόσους τηρείται αυτό;

Ενα από τα μεγαλύτερα θέματα του 21ου αιώνα, η παρακολούθηση των πολιτών με ηλεκτρονικά μέσα, έρχεται να χτυπήσει την πόρτα και της Ελλάδας. Και να προσκρούσει, κατά κύριο λόγο, στην "εθισμένη τηλεοπτικά" αδιαφορία προς κάθε "Μεγάλο Αδελφό", αλλά και στην άγνοια του μέσου πολίτη για τα δικαιώματα του και την προστασία των προσωπικών του δεδομένων. Σε καμμία περίπτωση η εύκολη λύση της κάμερας δεν θα πρέπει να υποκαθιστά τις αδυναμίες για εναλλακτικούς τρόπους "αστυνόμευσης". Και όσο ανυποχώρητοι πρέπει να είμαστε στην προστασία των ατομικών μας δικαιωμάτων, άλλο τόσο πρέπει να έχουμε όσο το δυνατόν καλύτερη εικόνα για την πραγματική διάσταση των απειλών. Οποιος έχει δει το "Enemy of the State”με τον Τζιν Χάκμαν, μάλλον θα συμφωνήσει με την πρόσφατη ρήση από υψηλά ιστάμενα χείλη: "Από τους δορυφόρους εκεί πάνω, καμμία αρχή δεν μπορεί να μας προστατεύσει"....







"Φλου" στα δικαιώματα

Σχόλιο που γράφτηκε στις 5 Νοεμβρίου 2007 και δημοσιεύθηκε στην Athens Voice


Υπέρ της χρήσης καμερών (φορητών ή μη) στη διάρκεια διαδηλώσεων, ώστε να καταγράφονται εγκληματικές πράξεις, γνωμοδότησε ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου - μετά το "εκ του πονηρού" ερώτημα της αστυνομίας, που προσπάθησε με αυτόν τον τρόπο να "υπερκεράσει" την αρμόδια Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων. Είναι δικαίωμα του - άσχετα αν η απόφαση (ως προς τις φορητές από αστυνομικούς κάμερες) κρίθηκε ήδη ανεφάρμοστη από την ίδια την αστυνομία, που αναμένει ευλόγως "ερεθισμό" των διαδηλωτών από την παρουσία του φακού και αύξηση των επεισοδίων στη μεθαυριανή συγκέντρωση για το Πολυτεχνείο. Η Πολιτεία, όπως μονότονα επαναλαμβάνουμε εδώ και χρόνια, οφείλει να βρει άλλους νόμιμους τρόπους για να προστατευθεί και να είναι αποτελεσματική, χωρίς να καταπατά δικαιώματα.

Ανεπίτρεπτο όμως είναι, ο εισαγγελέας του ανωτάτου ποινικού δικαστηρίου να παραπλανά τη δημόσια συζήτηση, εκτοξεύοντας "μύδρους" κατά των ανεξάρτητων αρχών "που τίθενται υπεράνω της δικαιοσύνης". Αναληθέστατο για όσους γνωρίζουν, καθώς η προσφυγή του (πάλαι ποτέ) υπουργείου Δημόσιας Τάξης κατά της απαγόρευσης χρήσης των (σταθερών) καμερών της Τροχαίας ελέγχεται από τη Δικαιοσύνη, όπως πρέπει. Στο Συμβούλιο της Επικρατείας, που είναι το μόνο αρμόδιο, εκκρεμεί η εκδίκαση της απόφασης - και μάλιστα η εισηγήτρια έχει τοποθετηθεί υπέρ της απόφασης της Αρχής.

Όλα τα άλλα είναι εκ του πονηρού και η ενορχηστρωμένη επίθεση κυβερνητικών παραγόντων και δικαστικών κατά των Ανεξάρτητων Αρχών - σε συνδυασμό με άλλες αποφάσεις, όπως ο αγιασμός στο ΣτΕ ή το πρόσφατο αίτημα του προέδρου του Αρείου Πάγου για δημιουργία ναού (!) του προστάτη Αγ. Διονύση μέσα στο κτήριο του ανωτάτου δικαστηρίου, οδηγεί σε ένα δυσάρεστο συμπέρασμα: Όχι μόνο η ηγεσία της Δικαιοσύνης δεν οδηγεί τον θεσμό σε μια "ανοιχτόμυαλη" και ανεξίθρησκη πορεία, αλλά δυστυχώς (με τις επιλογές της κυβέρνησης μετά το 2004), η υπόθεση των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε αυτή τη χώρα, οπισθοχωρεί διαρκώς...