Πολύ σκληρά για να πεθάνουν...

Ανοίγω τα “Νέα” της Πέμπτης, μέσα στην κρίση. Και εκτός από την ειδησεογραφία της ημέρας (που λόγω επαγγέλματος την γνωρίζω ως επί το πλείστον από την προηγουμένη) διαβάζω και μερικά πολύ ενδιαφέροντα θέματα. Το κείμενο του Μιχάλη Μητσού για το Ιράν (τα ανεβάζει και στο blog του www.diastaseis.blogspot.com), μια ανάλυση γιατί ο Σαρκοζί επέλεξε ένα ακόμα αμφιλεγόμενο πρόσωπο που φέρει το βαρύ “αριστερό” όνομα Μιτεράν, ένα πολύ πρωτότυπο ρεπορτάζ για τον ρατσισμό των ψηλών...

Παρακολουθώ όλη την εβδομάδα τη θεματολογία των blogs: Το Μουσείο της Ακρόπολης, η κρίση στα “παλιά ΜΜΕ” που πεθαίνουν, η προκύρηξη της “Σέχτας”, το Ιράν, η Φάρα Φώσετ, ο Μάικλ Τζάκσον – όλα πολύ ενδιαφέροντα και ορισμένα απολαυστικά (ποια εφημερίδα μπορεί να απαντήσει σκωπτικά, παράγραφο-παράγραφο, στην προκήρυξη μιας τρομοκρατικής οργάνωσης;) Δεν βλέπω όμως δύο πολύ βασικά ζητήματα, που περνούν “απαρατήρητα”: Πρώτον, τη φοροκαταιγίδα άμεσων φόρων (έρχεται και δεύτερο πακέτο) εναντίον των “εύκολων θυμάτων” (βενζίνη, κινητά, σκάφη αδιακρίτως, ΙΧ πάνω από 1929 κυβικά – έλεος, είμαστε η μόνη ευρωπαϊκή χώρα όπου τα 2000 κυβικά θεωρούνται “πολυτελείας”) και δεύτερον τα απαράδεκτα μέτρα περιορισμού των ατομικών δικαιωμάτων (κάμερες, κουκούλες) που πέρασε ή φέρνει στη Βουλή η κυβέρνηση, με τον Καρατζαφέρη να ζητάει ακόμη πιο αυστηρά μέτρα (“να καταστεί ιδιώνυμο αδίκημα η κουκούλα”)...

Θέλω να πω με όλα αυτά (και με αφορμή το κλείσιμο του Ελεύθερου Τύπου) οτι ακούω εδώ και πολύ καιρό “κραυγές” και αφορισμούς για τα “παλιά ΜΜΕ που πεθαίνουν”, “που θα αντικατασταθούν από τα blogs”, “που δεν έχουν την αξιοπιστία των blogs”, “που εν τέλει στερούνται ήθους – και πρέπει να εκλείψουν”...

Πράγματι οι εφημερίδες είναι παγκοσμίως σε κρίση – την πρώτη “σφαλιάρα” τους την έχουν δώσει εδώ και πολλά χρόνια το ραδιόφωνο και κυρίως η τηλεόραση, με την ταχύτητα και την αμεσότητα τους. Πράγματι το χαρτί είναι αντι-οικολογικό (τόσα δάση κόβονται καθημερινά) και πρέπει να τελειώσει κάποτε – κι ας μας αρέσει να το μυρίζουμε. Πράγματι η εφημερίδα με το “βαρύ κόστος” (το πρωτογενές ρεπορτάζ στοιχίζει) βρίσκεται στα “δυό στενά”. Πράγματι το μέλλον είναι στα νέα ηλεκτρονικά μέσα – ο ρόλος του Twitter στην εξέγερση του Ιράν (που προκάλεσε την έκπληξη ακόμα και των δημιουργών του) προαναγγέλλει πολλά...

Μπορεί οι μεγάλες εφημερίδες να βρίσκονται σε μερικά χρόνια μόνο στο διαδίκτυο – αλλά η έννοια του “δημοσιογραφικού οργανισμού” δε νομίζω οτι θα σταματήσει να υπάρχει. Για τον απλούστατο λόγο οτι εκπληρώνει μια σοβαρή και υπαρκτή ανάγκη. Αυτήν της επαγγελματικής ενημέρωσης, ακόμα και για ζητήματα που δεν είναι τόσο “ελκυστικά” - αλλά πρέπει να μαθευτούν. Γιατί είναι απαραίτητο συστατικό της δημοκρατικής λειτουργίας. Γιατί επί της ουσίας δεν είναι ανταγωνιστική των νέων μέσων – είναι συμπληρωματική. Γιατί το blogging είναι από τη φύση του προσωπικό και “αυθαίρετο” – με την έννοια οτι δεν υπόκειται σε κανόνες. Και αυτό είναι και καλό και κακό – το μεγάλο του”όπλο” και η μεγάλη του αδυναμία...

Βεβαίως τα παραδοσιακά ΜΜΕ αποτελούν “πεδίο δόξης λαμπρόν” για κάθε είδους διαστροφή του ουσιαστικού τους ρόλου, ως “τέταρτης εξουσίας” και προνομιακό πεδίο για την “εξωθεσμική” επιβολή κάθε είδους συμφερόντων. Βεβαίως η λειτουργία τους χρειάζεται τον ανελέητο έλεγχο μιας άλλης “εξουσίας” - και αυτό τον ρόλο μπορούν να τον παίξουν τα νέα μέσα. Βεβαίως όσο “συρρικνώνονται” και όσο υπάρχει δυνατότητα ελέγχου από τη “δημοσιογραφία των πολιτών”, τόσο πιο πολύ θα κατρακυλάει η αξιοπιστία τους και θα αποκαλύπτονται οι “κουτσουκέλες” τους – σαν τη γκάφα με τα “παγωμένα χαμόγελα” στη συνάντηση Καραμανλή-Ερντογάν, που δεν έγινε ποτέ...

Όλη αυτή η “πολεμική” είναι πολύ σωστή - και τα ΜΜΕ πρέπει να δέχονται την κριτική του πολίτη. Κι εγώ έχω γράψει για την Athens Voice (τη Δευτέρα για την Πέμπτη) για το “αποψινό debate”. Αν για οποιοδήποτε λόγο είχε ακυρωθεί ενδιαμέσως, θα ήμουν “φάουλ” - όμως δεν θα μπορούσα να το γράψω αλλιώς.

Εδώ όμως έρχεται η σημασία και ο ρόλος των προσώπων και των κινήτρων τους – από τον αμφιλεγόμενο ιδιοκτήτη ως τον αφερέγγυο συντάκτη (δεν μιλάω καν για τις εγνωσμένες φυλλάδες εγνωσμένων “μπράβων”, με τις κυκλοφορίες των μερικών εκατοντάδων φύλλων και την τερατώδη κρατική διαφήμιση). Ο αναγνώστης καλείται εδώ να “διαβάζει κάτω από τις λέξεις”. Και να ξεχωρίζει συγκροτήματα και υπογραφές. Η αξιοπιστία κατακτάται με τα χρόνια – και αυτό είναι δουλειά του πολίτη. Όπως στην ουσία καλούμαστε να είμαστε “γιατροί του εαυτού μας” και να συνθέτουμε κριτικά τις διαφορετικές συμβουλές των επιστημόνων, έτσι και στη δημοκρατία πρέπει να είμαστε “κριτές της ενημέρωσης” μας. Άλλωστε, το ίδιο ισχύει και για οτιδήποτε ανακαλύπτουμε στο διαδίκτυο...


Ακούω για τον “Ε.Τ.” οτι κατέρρευσε από μια σειρά λανθασμένων κινήτρων και ενεργειών. Δεν γνωρίζω περισσότερα, γιατί δεν δούλεψα ποτέ εκεί – άλλοι συνάδελφοι, απολυμένοι δυστυχώς, ίσως μπορούν να πουν πολλά περισσότερα. Εκ πρώτης όψεως όμως, έγινε ένα “πολυτελές” μαγαζί (πράγμα πολύ καλό – ειδικά για το ραδιόφωνο), αλλά υπερτιμολογήθηκαν και “φαγώθηκαν” απίστευτα λεφτά, από συμβούλους και παρατρεχάμενους (αναρωτιέται κανείς γιατί είσαι δυναμικός και επιτυχημένος επιχειρηματίας, όταν δεν μπορείς να πετύχεις, σ' έναν άγνωστο χώρο, το πιο βασικό: τους σωστούς συνεργάτες και συμβούλους)...

Ως αναγνώστης και ακροατής (ούτε καν ως δημοσιογράφος) είδα τα εξής χονδροειδή: Μια πρώτη απόπειρα ο City να γίνει “ένα ραδιόφωνο τύπου Athens Voice” (?!), όπως αναγγελλόταν στην πιάτσα, χωρίς να υπάρχει ούτε ένα πρόσωπο που να έχει σχέση με το συγκεκριμένο χώρο και στυλ.
Μια σούπερ-μοντέρνα εφημερίδα, σχεδιασμένη από τους Ισπανούς της El Pais, βραβευμένη διεθνώς – η οποία απευθυνόταν σ' ένα παραδοσιακό κοινό λαϊκής δεξιάς, που δεν συγκινήθηκε προφανώς καθόλου από τέτοιους “νεωτερισμούς”, ούτε είχε την αισθητική να εκτιμήσει μια τέτοια προσπάθεια. Κι αν ο “Ε.Τ.”, με το εξαιρετικό layout, τα πρωτότυπα πρωτοσέλιδα θέματα και τα έξοχα διεθνή (του Κώστα Αργυρού) κατάφερνε να προσελκύσει κάποιους νέους αναγνώστες, εκτός του “στενού πυρήνα” των δεξιών αναγνωστών του, τους “υποδεχόταν” στο κεντρικό σαλόνι με άρθρα γνώμης, που δεν μπορούσαν ούτε να συναγωνιστούν τα αντίστοιχα της “Καθημερινής”, ούτε να κερδίσουν την εκτίμηση του απαιτητικού αναγνώστη, η σκέψη του οποίου δεν ανέχεται τα φερέφωνα και τις ελαφρώς “απολιτίκ” προσεγγίσεις...

Πολύ σωστά επισημαίνει ο Παντελής Μπουκάλας, απαντώντας σε όσους επικαλούνται το "προνόμιο" του ιδιοκτήτη στην ελεύθερη αγορά να κλείνει "ανεξέλεγκτα" την επιχείρηση του, οτι η πολιτεία πρέπει να ελέγχει στην απόκτηση, αν πληρούνται κάποιες βασικές προϋποθέσεις και ανυπάρχουν προοπτικές, πριν προσληφθούν κι άλλοι εργαζόμενοι...


Δεν είναι η μόνη εφημερίδα που βρέθηκε στο χείλος του γκρεμού. Δύο ακόμα παραδοσιακά μεγάλοι τίτλοι λέγεται οτι κινδυνεύουν: Η μία διότι (μεταξύ άλλων προβλημάτων) δεν έχει ανανεώσει το προσωπικό της εδώ και δεκαετίες, γιατί δεν έχει απολύσει ποτέ. Καλό για τους εργαζόμενους, μέτρο “αμφίβολης επιχειρηματικής υγείας” όμως. Η άλλη έχει εκπέσει σε τόσο χαμηλό επίπεδο διευθυντή και ένδειας στελεχών, που κάνει το ένα αυτοκαταστροφικό λάθος μετά το άλλο...

Συμπέρασμα: Κατά την άποψη μου, πέρα από τα παγκόσμια, “θεσμικά” προβλήματα του Τύπου, σημασία έχουν και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά μια χώρας και μιας αγοράς. Έχουμε μια υπερπληθώρα μέσων – γιατί συνήθως εξυπηρετούν άλλα συμφέροντα: Δεκάδες κανάλια, εφημερίδες, περιοδικά. Τα ηλεκτρονικά μέσα δεν έχουν άδειες, εδώ και δύο δεκαετίες, από τότε που άρχισε η ελεύθερη ραδιοτηλεόραση ουσιαστικά. Χιλιάδες δημοσιογράφοι, με αυτό το “μπουμ”, βγήκαν στην πιάτσα – είχα κάποτε οκτώ(8!) τμήματα σε σχολή δημοσιογραφίας, γεμάτα παιδιά που ήθελαν να γίνουν τηλεπαρουσιαστές – αποτέλεσμα η τεράστια ανεργία. Και βεβαίως, πάνω απ' όλα, έχουν σημασία οι άνθρωποι και τα λάθη τους – με σοβαρότερα την έλλειψη επαγγελματισμού, παιδείας και ήθους. Και αυτά είναι δυστυχώς συχνότερα στα υψηλά στελέχη, που επιλέγονται από ελλιπείς ιδιοκτήτες και άσχετους “αχυρανθρώπους”. Αν αντέχετε, διαβάστε πιο κάτω ένα κομμάτι που είχα γράψει το 2005, με αφορμή το (παρ' ολίγον) κλείσιμο του Flash 96.1, για την Athens Voice, πριν αυτή αποκτήσει site.


Κάποτε βρέθηκα με δύο ιδιοκτήτες μεγάλου τηλεοπτικού σταθμού, στο σπίτι του ενός. Παρακολουθούσαν με μεγάλο θαυμασμό τον “εκλεκτό” τους παρουσιαστή talk-show να παίρνει συνέντευξη από τον Τόλη Βοσκόπουλο – στην ίδια καρέκλα που την επόμενη εβδομάδα θα καθόταν ενδεχομένως ένας αρχηγός κόμματος.

Ας δεχτούμε οτι το πρόβλημα δεν ήταν αυτή καθεαυτή η συνέντευξη, αφού πρόκειται για έναν πολύ δημοφιλή λαϊκό καλλιτέχνη. Ήταν ο τρόπος – ο παρουσιαστής τον αντιμετώπιζε σα να ήταν “θεός της διανόησης”, κάτι μεταξύ Αινστάϊν και Ουμπέρτο Έκο, του έτρεχαν τα σάλια από τον θαυμασμό. Όταν τους ρώτησα αν εγκρίνουν αυτό που βλέπουν, άρχισαν οι υπεκφυγές: “Μα αφού αυτά αρέσουν στον κόσμο” (δεν υπάρχει πιο άθλια δικαιολογία για τις τηλεοπτικές μας αθλιότητες). Όταν τους πίεσα πιο πολύ, παραδέχτηκαν οτι τους άρεσε. Γιατί απλούστατα, εκεί ήταν και η δική τους παιδεία και αισθητική.



Οι φωτό: Το “εξώφυλλο-παραγγελία” είναι από το www.imagechef.com, τα λογότυπα με τα λουκέτα από το xeri.wordpress.com και η φωτο της Joss Stone από το www.athensvoice.gr

To post συνοδεύεται από την συγκλονιστική φωνή της Joss Stone (εδώ είναι μόλις 16 ετών!), από το πρώτο της άλμπουμ (“Chokin' Kind”) και με την εξαιρετική B-side διασκευή του κλασικού “It 's A Man' s Man' s World”. Μόλις μαθαίνω οτι η πανέμορφη Αμερικανίδα ακύρωσε (μα φυλλοξήρα έχει πέσει;) θα εμφανιστεί τελικά στις 2 Σεπτεμβρίου στο Παλλάς!!!






FM και ...καθόλου Stereo

Πώς βρέθηκε σε κρίση το ενημερωτικό ραδιόφωνο

10 Οκτωβρίου 2005



Ενας ακόμη σταθμός κινδυνεύει να κλείσει και κρατιέται "ζωντανός" από την επιμονή και το "σαματά" που κάνουν - δικαίως -  οι εργαζόμενοι για να σώσουν τις δουλειές τους, ένας άλλος απειλεί με απολύσεις και εφαρμόζει "εθελούσιες" εξόδους για να επιβιώσει.

Διαπλοκές και πολιτικά παιχνίδια, αναρχία και προκλητική κωλυσιεργία στις αδειοδοτήσεις από την πλευρά των κυβερνήσεων, υποκρισία από την πλευρά των πελατών-πολιτικών, έλλειψη πλαισίου υγιούς ανταγωνισμού και αδυναμία ελέγχων εδώ και 17 χρόνια, ιδιοκτητες ψησταριών που πωλούν άδειες σε εξωφρενικές τιμές, μαφίες στο βουνό των κεραιών και αλλού, πληθωρισμός και υπερσυγκέντρωση με "αχυρανθρώπους" (σε σημείο που ιδιοκτήτης ελέγχει τουλάχιστον 4 διαφορετικούς ραδιοσταθμούς), μικρή αγορά με διαφημιστική πίτα που δεν αρκεί να τους "θρέψει" όλους - αυτή είναι η ιστορία της ελεύθερης ραδιοφωνίας. Και στην περιφέρεια; Το χάος...

Ωστόσο, υπάρχει και μιά άλλη παράμετρος στην οποία αποφεύγουμε να δώσουμε σημασία - ίσως γιατί πονάει πιο πολύ: Το κοινό γυρίζει ολοένα και περισσότερο την πλάτη στο ενημερωτικό ραδιόφωνο, τα τελευταία χρόνια - κι όχι γιατί μειώθηκε το ενδιαφέρον για πληροφόρηση.
Απλώς, είναι πιά φανερό πόσο αδιέξοδο είναι το πρόχειρο ειδησεογραφικό μοντέλο - αντιγραφή του πολυσυλλεκτικού 9, 84 - που υιοθετήθηκε, χωρίς διαμαρτυρίες.

Το "ελληνικής έμπνευσης" πρόγραμμα, με τα ντουέτα της ανυπέρβλητης φλυαρίας και "σαχλαμαρίτσας", με τα ανυπόφορα σοβαροφανή κλισέ, με τις εκπομπές που φτάχνονται πάνω στην εύκολη συνταγή "τηλεφωνική συνέντευξη - τραγουδάκι - και μετά πάλι τα ίδια" και με τη στελέχωση από αυτόκλητους "σταρ" που ποτέ δεν έκαναν τον κόπο να ψάξουν και να εμβαθύνουν στις απαιτήσεις της φόρμας (που έχει κάθε μέσο), δείχνει πιά πόσο χρεωκοπημένο είναι.  "Δεν βλέπω καμιά διαφορά από την εφημερίδα" ξεστόμισε κάποτε παρουσιάστρια μεσημεριανού μαγκαζίνο...

Απορρίπτοντας το μονοπωλιακό κρατικό μοντέλο (που ήταν δουλεμένο, αλλά μύριζε "μούχλα" τότε), το "ελεύθερο" ενημερωτικό ραδιόφωνο επανδρώθηκε από ανθρώπους που είχαν μόνο τη γνώση του εντύπου ή την απόλυτη ελαφράδα του "κουτσοί-στραβοί στον Αη-Παντελεήμονα". 
Το "γιατί όχι κι εγώ" οδήγησε σε εξοβελισμό του λιτού λόγου, της σκληρής δουλειάς, της προετοιμασίας και της σωστής παραγωγής στο στούντιο.

Δυσβάστακτοι προϋπολογισμοί του ενός δισεκατομυρίου δραχμών το χρόνο, ανεξέλεγκτη διόγκωση με διακόσιους εργαζόμενους εκεί που θα αρκούσαν πενήντα, ρουσφέτια με απόστρατους ναυάρχους (!) "διοικητές", άσχετοι διευθυντές και αλαζόνες ιδιοκτήτες, λαϊκισμός και σποτάκια με αήθεις επιθέσεις, αμφίβολη αισθητική και δεοντολογία που "πετιόταν απ 'το παράθυρο" κατά περίσταση, παντελής άγνοια του πώς "στήνεται" το ραδιοφωνικό προϊόν. Χωρίς ούτε καν το "όχημα" μιάς εύηχης ραδιοφωνικής φωνής, χωρίς καν τη γνώση του πώς εκμεταλλεύεσαι την προνομιακή σχέση του μέσου με μιά τέχνη, τη μουσική - αποκορύφωμα το κλισέ "να πάρουμε μιά μουσική ανάσα"...  Και τι "σκυλάδικη" ανάσα...

Πολλές από αυτές τις παθογένειες αγγίζουν και το μουσικό ραδιόφωνο. Που όμως σέβεται περισσότερο κάποιους βασικούς κανόνες της προσφοράς στον ακροατή - και δεν αντιμετωπίζει τον ανταγωνισμό της ΤV.  Αλλωστε εκεί υιοθετείται όλο και περισσότερο το οικονομικό και "πολυεθνικά" ρηχό μοντέλο του playlist,γι αυτό και σπανίως πιά ακούμε ανθρώπους με προσωπικότητα - αυτή θα είναι και η επόμενη κρίση του μέσου...

Το ραδιόφωνο έχει το προνόμιο - απ' όλα τα μέσα, ακόμα κι από το internet - της ταχύτερης και μεστής είδησης, χωρίς τη "δουλεία" και το κόστος της εικόνας. 
Εχει επίσης και μιά ανυπέρβλητη μαγεία. Δεν τη σεβαστήκαμε - πλην εξαιρέσεων - και τώρα ήλθε η ώρα της πληρωμής. Κρίμα, γιατί ο Flash ήταν ίσως ο καλύτερος στο είδος του, με κορυφαίες δημοσιογραφικές στιγμές - και δεν του άξιζε τέτοια τύχη...