19.4.09

“Οι αλήθειες των άλλων”

Σπάνια θέλω να μιλήσω με τόσο ενθουσιασμό για ένα βιβλίο που διάβασα. Όχι μόνο γιατί ο Νίκος Θέμελης έχει εξελιχθεί σε έναν από τους αγαπημένους μου συγγραφείς – έχω διαβάσει και τα έξι του βιβλία, με προτίμηση στην αρχική “τριλογία” και σε τούτο εδώ, το τελευταίο. Όχι μόνο γιατί “Οι αλήθειες των άλλων” έφυγαν μονορούφι, μέσα σε μιάμιση μέρα διακοπών. Αλλά κυρίως γιατί τα έργα του Θέμελη – με κυρίαρχο και πάλι αυτό - με ενθουσιάζουν για την ψύχραιμη ιδεολογική τους ματιά.

Η μεγάλη αξία του Θέμελη δεν είναι, κατά την ταπεινή μου άποψη, η λογοτεχνική - αν και έχει έναν εντυπωσιακά απλό, στρωτό και κατανοητό λόγο μαζί με το ταλέντο της συναρπαστικής αφήγησης ενός παλιού παραμυθά. Είναι η “πολιτική” διάσταση των έργων του – το πόσο καταφέρνει να διηγείται την ιστορία της νεώτερης Ελλάδας, χωρίς να καταφεύγει σε κανένα “φόβο και πάθος” και χωρίς να χάνει τίποτα από την “ελληνικότητα” του. Να αφηγείται πειστικά, χωρίς να δικαιολογεί καμία αγριότητα – αλλά καταγγέλλοντας κάθε μισαλλοδοξία. Είναι παροιμιώδης η ικανότητα του να βλέπει την ιστορία από όλες τις πλευρές, να μπαίνει – σαν ιδανικός διπλωμάτης με άποψη- “στα παπούτσια του άλλου”.

Είναι σαφές οτι οι μεγάλοι “εχθροί” του Θέμελη είναι ο εθνικισμός, ο φανατισμός, οι διακρίσεις, ο συντηρητισμός, η υποκρισία, η στενομυαλιά, η καθυστέρηση, η υπανάπτυξη, ο πόλεμος, η βία – και πάνω απ' όλα το “εθνικό παραμύθιασμα”. Στις “αλήθειες των άλλων”, αποδομεί με μαεστρία όλα τα σύμβολα της εθνικής μπουρδολογίας και απληστίας, που “φούσκωσαν” τη “Μεγάλη Ιδέα”, προκάλεσαν την πιο “ιμπεριαλιστική” ελληνική εκστρατεία στα βάθη της Τουρκίας και οδήγησαν στη Μικρασιατική καταστροφή και στην εγκατάλειψη των Ελλήνων που κατοικούσαν εκεί. Τα “σκάγια” του – εκτός φυσικά από τις συντηρητικές δυνάμεις της εποχής, ελληνικές και ξένες – παίρνουν και το Βενιζέλο (για τα λάθη του), τους Ελλαδίτες και τη συμπεριφορά τους προς τους πρόσφυγες. Όμως κανένας “εθνικοπατριώτης” δεν θα μπορούσε να τον κατηγορήσει για “ανθελληνισμό”: Ο Θέμελης εκφράζει συνεχώς τον θαυμασμό για τον ελληνισμό, όταν προκόβει και συμπεριφέρεται έντιμα. Ούτε διακατέχεται από κανένα σύμπλεγμα - θαυμάζει τις γνήσιες αξίες της ανατολής, όσο και αυτές της Ευρώπης του Διαφωτισμού.

Στο συναρπαστικό αυτό μυθιστόρημα, ο ήρωας του “σοκάρει” το σύστημα, υιοθετώντας μια πολύ διαφορετική εκδοχή για τη στάση του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, κατά την άλωση της Πόλης. Το ίδιο όμως “σοκάρεται” και ο ίδιος, όταν ο (επίσης ιστορικός) γιός του ακολουθεί την ίδια “επιμονή στην αλήθεια” σ' ένα άλλο “καυτό” ζήτημα, αυτό της διαμάχης για τη συνέχιση της ελληνικότητας από την αρχαιότητα ως σήμερα. Ο (τόσο επιζήμιος) ρόλος του “ελληνονορθόδοξου” κατεστημένου υπονοείται σε κάθε βήμα. Το ζήτημα των μειονοτήτων στη Θράκη (που ακόμα δεν έχει επιλυθεί πλήρως, παρά τα τεράστια βήματα που έχουν γίνει τα τελευταία 15 χρόνια) θίγεται με τον πιο έξυπνο και “σύγχρονο” τρόπο – παρά το “προπολεμικόν” της αφήγησης. Ακόμα και το θέμα της ομοφυλοφιλίας (έκπληξη για τη μέχρι τώρα θεματολογία του συγγραφέα) θίγεται με εξαιρετικό τρόπο - με τη ματιά του ετεροφυλόφιλου, που σέβεται τις προτιμήσεις του άλλου.

Ο Θέμελης υποδεικνύει οτι ο πραγματικός πατριώτης δεν είναι αυτός που διαλαλεί υποκριτικά (ή μη) το “πατρίς-θρησκεία-οικογένεια”, αλλά ο προοδευτικός άνθρωπος, που σέβεται τους άλλους και επιδιώκει την αλήθεια πέρα από μύθους – τη συνεννόηση πέρα από αντιθέσεις. Η “εκτέλεση” της γυναίκας του ήρωα από τους κομμουνιστές, γιατί είχε “χαφιεδίσει” στην Ασφάλεια έναν οικογενειακό φίλο, έρχεται σαν φυσική λύτρωση. Ούτε όμως και με αυτό ο συγγραφέας πανηγυρίζει – μην υποστηρίζοντας καμία βία. Ο ίδιος ο ήρωας έχει τη συμπεριφορά που περιμένεις από έναν καλλιεργημένο άνθρωπο, που γεννήθηκε σε αυτή τη γωνιά της γης. Συνδιαλέγεται με άνεση με τον Αμερικανό ή τον Άγγλο – αλλά ταυτόχρονα αναγνωρίζει οτι είναι τυχερός που ζει μια πολιτισμένη, αστική ζωή και δεν αρκείται στις “ίσες αποστάσεις”, στο ζήτημα του εμφυλίου: Καταδικάζει τους νικητές, όχι μόνο γιατί είχαν στις τάξεις τους τους ταγματασφαλίτες και τους φασίστες, αλλά και γιατί “πάτησαν σαν σκουλήκια” τους ηττημένους, αφήνοντας έναν τόπο στην καθυστέρηση επί δεκαετίες.

Με αυτό το βιβλίο, ο Θέμελης εκφράζει αυτό που θα επιθυμούσαμε να υπάρχει ως “πεφωτισμένη (κεντρο)αριστερά”. Και που μόνο ως μονάδες το έχουμε συναντήσει μέχρι τώρα...




Υ.Γ. Δεν ξέρω αν υπάρχουν “πολλές αλήθειες”. Υπάρχουν σίγουρα πολλές οπτικές, πολλές ερμηνείες και ειδικά στην πολιτική και στις πάσης φύσεως σχέσεις θα πρέπει να μπορούμε να τις “αγκαλιάσουμε όλες”, ώστε να βρούμε έναν “ελάχιστο παρονομαστή συνεννόησης” - όχι για να βολέψουμε κανενός τις επιδιώξεις, αλλά για να κάνουμε παραγωγικό διάλογο και να αμβλύνουμε τα πάθη.

Αμπελοφιλοσοφώντας, θα έλεγα οτι υπάρχουν πολλά “επίπεδα”, πολλές “διαστάσεις” της αλήθειας. Σε κάθε ένα από αυτά η αλήθεια είναι όμως “μια και αντικειμενική”. Είναι αυτό που “πραγματικά συνέβη” - που μπορεί κανείς μας να μην το ξέρει ακριβώς. Αυτό τουλάχιστον πρεσβεύει το τραγούδι του post, από τους Handsome Boys Modelling School: “You can't hide from the truth, because the truth is all there is”...

Τις περισσότερες φορές (αν όχι όλες), οι άνθρωποι ξέρουμε την αλήθεια για τον εαυτό μας – αλλά αρνούμαστε να την παραδεχτούμε. Γενικά, μια από τις πιο συχνές (και επικίνδυνες) “ασθένειες” - τόσο σε προσωπικό, όσο και σε “εθνικό” επίπεδο – είναι οτι αρνούμαστε να συνειδητοποιήσουμε πόσο “αυτοπαραμυθιαζόμαστε” και το πόσο τελικά “ψωνάρες” είμαστε...

buzz it!

18 σχόλια:

ΞΕΝΗ είπε...

Koitakse na deis, agapite Prokopi, pou diavazontas ena post me epises na agorasw ena vivlio...

MadNihilist είπε...

@Ξένη Συνιστώ και την τριλογία Αναζήτηση, Ανατροπή και Αναλαμπή.

@ProkopisDoukas Overwhelmed, *really* =)

ippoliti_ippoliti είπε...

Το αγόρασα την Μ.Παρασκευή΄, μαζί με της Λ.Διβάνη το "τι θα γίνω άμα δεν μεγαλώσω".
Κάτι, η ανάγνωση του βιβλίου της Διβάνη, κάτι η περιέργεια για το φανταστικό βιβλίο του Χάουαρντ Ζιν
'Η ιστορία του λαού των Η.Π.Α., που έλαβα ως πασχαλιάτικο δώρο (μόνο κάποια κεφάλαια έχω διαβάσει)δεν το άνοιξα.
Μετά από την ανάρτησή σου, θα το διαβάσω το βράδυ κιόλας.
Καλό βράδυ και Χρόνια καλά και πολλά

Φλώσσυ είπε...

"Υπάρχουν σίγουρα πολλές οπτικές" (γωνίες) από τις οποίες αντιλαμβανόμαστε όχι μόνο τα πράγματα αλλά και τους ανθρώπους. Προσωπικά όμως θα προτιμούσα την οπτική γωνία της προηγούμενης φωτογραφίας σας, όσο καλτ κι αν ήταν αυτή! :-)
(Όχι τίποτ' άλλο, αλλά θα με αναγκάσετε να αλλάξω και ψευδώνυμο, καθώς η επιλογή του τωρινού -που παρεμπιπτόντως, αν και φαινομενικά ελαφρύ, έχει λογοτεχνικές καταβολές!- προέκυψε αυθόρμητα αντικρύζοντας τη συγκεκριμένη φωτογραφία!)

Prokopis Doukas είπε...

@ΞΕΝΗ, ippoliti_ippoliti: Καλή ανάγνωση εύχομαι - μακάρι να το ευχαριστηθείτε όσο εγώ...

@MadNihilist: Thanks a lot, dear.. :-)

@ Φλώσσυ: Ναι, αλλά αυτή είναι φρέσκια - και πολύ πιο "ακριβής", ως προς τη σημερινή πραγματικότητα.. 'Αντε, γιατί είχα φάει πολύ καζούρα από τους μαθητές μου, για το μαλλί-θύσανο... :-)

Ανώνυμος είπε...

Χρόνια πολλά σε όλους! Ελπίζω να περάσατε όμορφα στις γιορτές και να ξεκουραστήκατε.

Δεν έχω διαβάσει ποτέ Νίκο Θέμελη, αν και είχα ακούσει πολύ καλές κριτικές για το "Μια ζωή δυο ζωές". Και με το τελευταίο σου ποστ με έπεισες, όπως και την Ξένη, να αγοράσω τις "Αλήθειες των άλλων" - θυμίζει έντονα το υπέροχο φιλμ "Οι ζωές των άλλων"(αν και δεν ξέρω κατα πόσο πρέπει να βάζω στο ίδιο τσουβάλι τη Στάζι με τους εγχώριους δωσίλογους ).

Υ.Γ: Το Πάσχα είναι παρελθόν και ο Κύριος μπορεί να αναστήθηκε για 1976η φορά καταπατώντας τις δυνάμεις του κακού, όμως επειδή από τη φύση μου δεν πιστεύω σε καμία απόλυτη αλήθεια και σε κανέναν απόλυτο άρχοντα , παίρνω ευθαρσώς το ρόλο του συνηγόρου του Βεελζεβούλ και σημειολογώ λεπτομέρειες στο καινούργιο σου avatar: σαν να μου φαίνεται πως στρογγύλεψες λιγάκι; :-)

ΕΛΕΝΑ

Prokopis Doukas είπε...

@Έλενα: Εννοείται, οι διακοπές παχαίνουν. Και από πέρσυ τον Ιούνιο που έκοψα το τσιγάρο, δυστυχώς δεν έχω σταματήσει...

Vicky είπε...

Αααααααχ, Νίκος θέμελης, αγαπημένος.. Θέλω κι εγώ μια μέρα να γίνω Θέμελης. Έστω για τα πρωινά μονάχα (την ώρα της δουλειάς!).

Χαιρετώ σας από την εξωφρενικά ηλιόλουστη Καλιφόρνια!

anepidoti είπε...

το τελείωσα πριν λίγο...!!!
δηλώνω ενθουσιασμένη, αν και ποτέ δεν μου "ταίριαξε" απόλυτα η γραφή του, αυτό λειτούργησε αλλιώς...συμφωνώ μ' όσα λες, λειτουργεί πέρα από πολιτικές....αξίζει! και λίγο ψυχαναλυτικά...
καλή βδομάδα!

Ανώνυμος είπε...

Ευχάριστη έκπληξη, αυτά που μας αναφέρεις, με αφορμή αυτό το βιβλίο. Και αυτό το λέω γιατί, έχω διαβάσει αρκετά δικά του και ομολογώ πως το τελευταίο που είχα ασχοληθεί, με είχε λίγο απογοητεύσει. Πάντως, όντως η γραφή του ξέρει να συνδυάζει ιστορία με χαρακτήρες πολύ έξυπνα και να καταπιάνεται με θέματα που μας πονάνε, σαν παλιές πληγές!
ΥΓ: Εμένα μια χαρά, μου φαίνεστε κύρια Προκόπη μας στη φωτογραφία... Πολύ κουλ και αρτίστικ!
Τζόβενο!

Prokopis Doukas είπε...

@Vicky: Welcome back! Να πείτε στην Καλιφόρνια να μη μας σπάει τα νεύρα.. :-)

@anepidoti: Μήπως ακριβώς αυτή είναι η ουσία της πολιτικής "του κανονικού ανθρώπου";

@Spastos Petalakis: Ναι, ξανανέβηκε. Μόνο το εξώφυλλο του δεν μου αρέσει... Αλλά, σιγά τώρα το μειονέκτημα... :-)

Ιορδανίδου Όλγα είπε...

Παρ'ότι φανατική και ακούραστη αναγνώστρια, δεν επέλεξα μέχρι στιγμής κανένα από τα βιβλία του, μπλοκαρισμένη κάπως από την παράλληλη και δημόσια εικόνα του.Με έπεισες όμως και προχωρώ σε αγορές..Χρόνια Πολλά να έχεις Προκόπη.

Prokopis Doukas είπε...

@Carpe diem: Δημόσια εικόνα πολύ χαμηλού προφίλ όμως...

Φλώσσυ είπε...

Διατηρώ μια επιφύλαξη απέναντι στην "λογοτεχνίζουσα ιστορία" ή αντιστρόφως στην "ιστορίζουσα λογοτεχνία". Πιστεύω πως κάποιος που θέλει να πληροφορηθεί τα ιστορικά γεγονότα δεν έχει παρά να ανατρέξει σε αμιγώς ιστορικά βιβλία ή, ακόμα καλύτερα, απευθείας στις πηγές (μαρτυρίες κ.λπ.). Δεν θα επέλεγα να διδαχθώ ιστορία ή στάση απέναντι στην ιστορία από ένα υβριδικό σύγγραμμα, του οποίου ο συγγραφέας διατηρεί πάντα το δικαίωμα να χειριστεί τα γεγονότα κατά πως του υπαγορεύει το μυθοπλαστικό του σχέδιο επικαλούμενος εν ανάγκη λογοτεχνική άδεια σε περιπτώσεις ιστορικών ανακριβειών (δεν λέω ότι το κάνει ο Θ. Θεωρητικά μιλάω). Με δεδομένο ότι η ιστορία μέσω της τέχνης γίνεται πιο εύπεπτη χωρίς μάλιστα υποχρέωση τεκμηρίωσης, θα θεωρούσα επισφαλή την προσφυγή σε τέτοιου είδους βιβλία για κάποιον που αναζητά την ιστορική γνώση. Αν μάλιστα δεν διαθέτουν και λογοτεχνικές αρετές (όπως λέτε για το προτεινόμενο βιβλίο) τότε...να μου λείπει! :-)
(Τον Θέμελη ως συγγραφέα αποπειράθηκα να τον γνωρίσω πριν από αρκετά χρόνια όταν μου δώρισαν την Ανατροπή ή την Αναλαμπή. Ούτε καν θυμάμαι ποιο. Δεν άντεξα πάνω από 10 σελίδες (πράγμα εξαιρετικά σπάνιο για μένα!). Έκτοτε δεν έστερξα να τον ξαναπιάσω παρά την βαθμιαία καταξίωσή του. Νομίζω ότι υπάρχουν πολύ αξιολογώτερες αναγνωστικές επιλογές :-)

Prokopis Doukas είπε...

@Φλώσσυ: Διατηρείστε τις επιφυλάξεις σας! Εσείς χάνετε... :-)
Σοβαρά τώρα: Δεν διαβάζεις Θέμελη (ή το είδος γενικά) για να "μάθεις ιστορία" -κατά την ταπεινή μου άποψη. Όπως δεν γράφεις ένα ποστ, για να κάνεις δημοσιογραφία (ενημέρωση)...

Φλώσσυ είπε...

Αν όχι για να "μάθεις ιστορία" ούτε για να απολαύσεις λογοτεχνία, τότε γιατί άραγε;
Όσο για το αν χάνω... Ο χρόνος είναι λίγος και τα βιβλία που τον διεκδικούν πάρα πολλά... Καθένας με τις επιλογές του :-)

Ευάγγελος είπε...

Ο αγαπημένος μου σύγχρονος. Εξαιρετική παρουσίαση, εξίσου νηφάλια κι ειλικρινής με το πρόσωπο και το έργο που παρουσιάζει.

inverted_a είπε...

Συμφωνώ, αλλά τα περισσότερα από αυτά τα κάνει σε όλα τα βιβλία του και σε καμία περίπτωση δεν θα έλεγα ότι αυτό είναι το καλύτερό του. Την θέση αυτή κρατάει -άνετα- η Αναζήτηση (κι αυτό είναι κάπως λυπηρό, γιατί είναι το πρώτο του βιβλίο). Κατά τ' αλλα, είτε αρέσει η ιστορία στα μυθιστορήματα είτε όχι, εγώ θα ήθελα να δω από αυτόν ένα τελείως διαφορετικό βιβλίο την επόμενη φορά, που να μην μοιάζει με κανένα από τα 6.

ShareThis