27.12.09

Avatar στον “πολιτισμό των μετόχων”...

Είναι αυτή η ταινία που αλλάζει το (χολυγουντιανό) σινεμά; Η απάντηση μου είναι ναι - για τον απλούστατο λόγο οτι η εικαστική πανδαισία που πρσφέρει στον θεατή επαναπροσδιορίζει απολύτως την έννοια του production design. Οι “καλιτέχνες” του Χόλιγουντ δεν έχουν πια μόνο τη δυνατότητα να καθηλώνουν (και τρισδιάστατα) τον θεατή με εικόνες απίστευτης ομορφιάς, αλλά και να δημιουργούν χωρίς “φυσικά υλικά” (ούτε καν μακιγιάζ) έναν κόσμο υπέρτατης αρμονίας - σχεδόν ζηλευτό, παρά το οτι είναι εξωτικά άγριος. Ο πλανήτης Πανδώρα, στον οποίον εκτυλίσσεται η νέα ταινία του James Cameron (τη σχεδίαζε πάνω από δέκα χρόνια, ώσπου να εξελιχθεί η τεχνολογία με την οποία θα την πραγματοποιούσε) είναι μια εξωπραγματική ζούγκλα, με τεράστια δέντρα, βράχους που αιωρούνται, τέσσερα φεγγάρια - και μια “μαγική” οικολογική ισορροπία μεταξύ χλωρίδας και πανίδας (όπως άλλωστε, στην ουσία, κάθε ολοκληρωμένο οικοσύστημα).


Για κακή τύχη αυτής της παρθένας φύσης, το υπέδαφος περιλαμβάνει κι ενα σπάνιο πέτρωμα, που οι γήινοι (έχοντας ήδη καταστρέψει τον δικό τους πλανήτη) αποτιμούν προς 20 χιλιάδες δολλάρια το κιλό. Όπως είναι απολύτως “φυσικό” για τον πολιτισμό μας, η εταιρεία τάδε - ας πούμε κάτι σαν την διαβόητη Halliburton - έχει αρχίσει και εκμεταλλεύεται (όπως επιτάσσει "το κέρδος των μετόχων") τον πλούτο της Πανδώρας, μεταφέροντας εκεί, μεταξύ άλλων, και εκατοντάδες μισθοφόρους στρατιώτες και τον εξοπλισμό τους, με την εντυπωσιακή (αλλά όχι εξωπραγματική) τεχνολογία του 2154. Παραλλήλως όμως, με στόχο τη “διπλωματική επίλυση” των τριβών από την αποικιοκρατική εκμετάλλευση (λέγε με κατασκοπεία), έχει θέσει σε εφαρμογή ένα πρόγραμμα “Avatar”, με τη βοήθεια του οποίου οι επιστήμονες μπαίνουν μέσα σ’ ένα “δανεικό” ή “εικονικό” σώμα των ιθαγενών, ώστε να τους πλησιάσουν και κατανοήσουν καλύτερα. Ο ήρωας μας είναι ένας από αυτούς τους εθελοντές...


Πάντοτε με συγκινούσε η μελλοντολογία και οι ταινίες επιστημονικής φαντασίας (μια από τις αγαπημένες μου είναι το "Blade Runner" του Ridley Scott) - αλλά σπάνια με ικανοποιούσε διανοητικά και αισθητικά το αποτέλεσμα. Τα χολυγουντιανά έπη τύπου Star Wars ή οι τριλογίες φαντασίας τύπου “Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών” δεν μου έλεγαν ποτέ τίποτα - ούτε οι ταινίες καταστροφής, με τα εντυπωσιακά εφέ, όπως ο Τιτανικός (του ιδίου) ή το 2012.

Τούτο εδώ όμως είναι ένα κινηματογραφικό ποίημα - αν ξεπεράσεις τα (αναπόφευκτα όπως φαίνεται για Χόλιγουντ) σεναριακά κλισέ, που εγγυώνται τις εισπράξεις, μια άτοπη αναφορά στους “πεζοναύτες που εδώ δεν πολεμούν για την ελευθερία” ή τις δεξιές σαχλές κριτικές, που κατηγορούν τον σκηνοθέτη για ανύπαρκτη έλλειψη πολιτικής ορθότητας. Και είναι κι ένα σύγχρονο πολιτικό, αντιρατσιστικό και οικολογικό statement, που το ζείς έντονα και τρισδιάστατα και αναμένεται να έχει ιδιαίτερα μεγάλη και σημαντική απήχηση στα αφελή και απολιτίκ κοινά πολλών δυτικών χωρών - καθώς κάνει “ανάγλυφα μισητή” τη σύγχρονη μηχανή του πολέμου, που διαθέτουν οι Αμερικανοί και οι άλλες ισχυρές χώρες. Τα “σιδερένια έντομα”, τα εντυπωσιακά ελικόπτερα (σύμβολο της σύγχρονης στρατιωτικής ισχύος), αντί να προκαλούν ενθουσιασμό στα πλήθη των θεατών, είναι τώρα απεχθή - όργανα μιας απίστευτης σκληρότητας, που καταστρέφουν την ομορφιά και παραπέμπουν στη συγκλονιστική σκηνή με υπόκρουση τις “Βαλκυρίες”, στο “Αποκάλυψη Τώρα”...


Ένα βήμα πιο πέρα από το “Χορεύοντας με τους Λύκους” (καθώς ο ήρωας μας ενώνεται και βιολογικά με τους ιθαγενείς Navi), με αναφορές στις αποικιοκρατικές θηριωδίες στην Αμερική και στην Αφρική, με εικόνες που παραπέμπουν στο Βιετνάμ (εμπρησμός της ζούγκλας) και στις σύγχρονες επιχειρήσεις στο Ιράκ και αλλού, η ταινία του Cameron ανατρέπει τις ισορροπίες στην κινηματογραφική γραφή της περιπέτειας. Ο θεατής σιχαίνεται που είναι άνθρωπος - και αποξενώνεται από το ίδιο του το είδος, όπως και ο πρωταγωνιστής. Μοχλός διαμόρφωσης μιας - πολύ σημαντικής στην εποχή της κλιματικής αλλαγής - οικολογικής συνείδησης, το “Avatar” καταγγέλει τον ιμπεριαλισμό “από μέσα”, βάζοντας τον ανθρωπισμό στη σωστή του διάσταση: Όχι αυτή που λέει οτι η “πρόοδος με βάση την ικανοποίηση των μετόχων” είναι ο σκοπός που αγιάζει τα μέσα - αλλά αντίθετα, αυτή που λέει οτι ο σεβασμός στη φύση και σε όλες της τις δημιουργίες είναι η μόνη ιδεολογική πυξίδα για την ισορροπημένη ανάπτυξη (και επιβίωση) του ανθρώπου...


Έχουν περάσει δέκα χρόνια, από την τελευταία φορά που μια ταινία επιστημονικής φαντασίας (το “Matrix”) συνόψιζε σε μια παρλάτα, την πραγματική φύση του ανθρώπινου είδους: “Αντίθετα με τα υπόλοιπα θηλαστικά, εσείς αναπαράγεστε συνεχώς, ώσπου καταστρέφετε όλους τους φυσικούς πόρους στο περιβάλλον σας - και η μόνη λύση είναι να μεταφερθείτε κάπου αλλού. Μόνο ένας οργανισμός συμπεριφέρεται με τον ίδιο τρόπο: Ένας ιός... Το ανθρώπινο είδος είστε μια ασθένεια, ένας καρκίνος του πλανήτη - είστε μια επιδημία.” Μόνο που εκεί, τα λόγια εξέφερε ο “εκπρόσωπος” των μηχανών, των αυτουργών της ολοκληρωτικής καταπίεσης. Στην πρώτη απτή απόδειξη της τεχνολογικής ανωτερότητας του 21ου αιώνα, η πικρή σοφία για τον συνεχιζόμενο εκτροχιασμό του πολιτισμού μας εκπέμπεται από τους αδύνατους ιθαγενείς μιας πολύ δυνατής πραγματικότητας - της ίδιας της φύσης...



To εντυπωσιακό trailer, με την πρωτοποριακή τεχνολογία της ταινίας.





"Επί του πιεστηρίου": Μια άλλη άποψη (όχι πολύ διαφορετική) στο seagazing.

Οι φωτό είναι από τα www.avatartrailer.com, www.filmofilia.com και το εξώφυλλο από το www.amazon.com

To post συνοδεύεται από ένα εξαίσιο μουσικό κομμάτι, που μου έκανε αμέσως το συνειρμό: To ομώνυμο τραγούδι, από ατο τελευταίο άλμπουμ των Βρετανών Roxy Music, το Avalon. Μπορείτε να το απολαύσετε και σε video εδώ.

buzz it!

22 σχόλια:

Yank_o είπε...

Πήγα και το είδα χτες (με προτροπή φίλων - δεν βρίσκω συχνά χρόνο για σινεμά), λίγο πριν την έναρξη των μίνι διακοπών μου, και αισθάνθηκα σε μεγάλο βαθμό τα ίδια πράγματα (συμμερίζομαι επίσης τη γνώμη για το Blade Runner). Η ταινία αγγίζει τη "βαθειά οικολογία", χωρίς να μπαίνει σε γριφώδη βάθη νοήματος. Έξυπνη λεπτομέρεια η επιλογή του ονόματος unobtainium (!) για το πολύτιμο ορυκτό. Το αν θα αλλάξει το χολυγουντιανό σινεμά μένει να φανεί (δεν θα βιαζόμουν να το προδικάσω).

Prokopis Doukas είπε...

@Yank_o: Δεν είχα προσέξει το όνομα, ομολογώ... :-)
Όταν λέω θα αλλάξει, εννοώ κυρίως σε επίπεδο παραγωγής - η επιστημονική φαντασία, σε κάθε περίπτωση, δεν θα μπορεί πια να είναι πιο φτωχή από αυτό..

PanosJee είπε...

Προκόπη δεν είδα το Avatar ακόμα αλλά είδα το district 9. Είναι παρόμοιας θεματολογίας αν δε το γνωρίζεις. Οι εξωγήνοι έρχονται σας μεταναστες και σαν είδος τους τοποθετούμε σε ghetto και προσπαθούμε να τους εκμεταλλευτούμε. Πολύ μικρό budget και μιας ταινία επιστημονική φαντασίας με κοινωνικό σχόλιο. Δες τη!

Prokopis Doukas είπε...

@ PanosJee: Ναι, ευχαριστώ, διάβασα posts και είδα και trailer... Θα τη δώ - αλλά σας διαβεβαιώ, από πλευράς παραγωγής, το Avatar σε 3D είναι μη συγκρίσιμο... :-)

Βάσσια είπε...

Καλημέρα,

Την είδα την ταινία.

Τα υπέρ της (για μένα) τα εφέ, ο σχεδιασμός των Νάβι και το μπλε χρώμα που προφανώς υπονοεί την μετενσάρκωση (στον ινδοϊσμό) των καλών πνευμάτων (όπως η λέξη avatar).
Οι δεσμοί των Ναβι με τη φύση - με τις σκηνές που ενώνουν τια άκρες των μαλλιών..... (η ένωσή τους με τη μητέρα γη, όπως οι ινδιάνοι)
Τα χρώματα της ταινίας - Μοναδικά.

Για την υπόθεση.... δεν είδα κάτι καινούργιο ή άγνωστο. Μόνο ότι όπως και στο District 9, ο άνθρωπος εμφανίζεται ως "αρπακτικό" Θύτης και οι εξωγήινοι θύματα.

Μου άρεσεμ δεν βαρέθηκα, αλλά δεν ενθουσιάστηκα.
:-)

(η "Άβυσσος εξακολουθεί να είναι η αγαπημένη μου του Κάμερον)

Χρόνια Πολλά!
:-)

Prokopis Doukas είπε...

@Βάσσια: Καλημέρα! Οι σεναριακές κοινοτοπίες, τις οποίες επισήμανα κι εγω, δεν αφαιρούν θεωρώ από τη δύναμη μιας ταινίας, που θα έχει μεγάλη απήχηση και θα βραβευτεί πιθανότητα στις διάφορες διοργανώσεις όσκαρ κλπ.

Θεωρώ πολύ σημαντικό, σε επίπεδο μαζικής επιρροής, οτι η επεκτατική πολιτική του (δυτικού) ανθρώπου βρίσκεται στο εδώλιο και οτι η πολεμική ισχύς γίνεται απεχθής...

Υ.Γ. Δεν έχω δε την Άβυσσο.. :-)

xomeritis είπε...

Προκόπη χρόνια πολλά.

Πολύ κήρυγμα όμως βρε παιδί μου. Να μου τρίβει στα μούτρα (στην κυριολεξία) τις οικολογικές ευαισθησίες του ο Cameron σαν με γιαλόχαρτο. Άσε που αναμασάει τον ίδιο του τον εαυτό. Η butch Trudy του Avatar είναι η butch Vasquez των Aliens. To "come to daddy!" του Quaritch στο Avatar είναι το (κλασσικό) "stay away from her, you bitch!" της Ripley στο Aliens. Και πέρα από τον ευατό του οι ιδέες προϋπήρχαν αλλού. Για παράδειγμα εικαστικά, οι αιωρούμενοι βράχοι του Avatar είναι τα Πυρηναία του Magritte. Με άλλα λόγια, είχα την ατυχία να δω το Avatar σε 2D κάτι που με βοήθησε να δω ξεκάθαρα ότι η πρωτοπορία της ταινίας είναι στην τεχνολογία της και μόνο.

(Και φυσικά στο γεγονός ότι παίζει ο Sam Worthington)

xomeritis είπε...

Ξέχασα - με το καλό κάποτε να σου κανω εις βάθος σεμινάριο στην ταινία καταστροφής και θα δεις πως αποτελεί την ύψιστη μορφή κινηματογραφικής τέχνης.

WCF είπε...

καλημέρα Προκόπη...για άλλη μια φορά θα συμφωνήσουμε, το 'Αβαταρ' το είδα πριν μια βδομάδα και μου άρεσε πολύ, και άρχισα να το 'διαφημίζω' στους φίλους μου.
Διαβάζω πολλές κριτικές, σαν και αυτή του σι γκέιζιν, που είναι αρνητικές, και κάποιοι λένε ότι είναι αφελές το νόημα του 'Αβαταρ, και παραλλαγή της Ποκαχόντας και του Χορεύοντας με τους Λύκους σε επιστημονική φαντασία.
Εγώ όμως θα επιμείνω ότι είναι καλή ταινία, πολύ προοδευτική για τα αμερικανικά δεδομένα, αφού ο 'κακός' είναι ο αμερικάνος καραβανάς που καταστρέφει και ο εκπρόσωπος της μεγάλης εταιρίας....περνάει ένα οικολογικό μήνυμα λοιπόν, έστω και δυστυχώς όχι ρεαλιστικό, διότι στην πραγματικότητα οι μπαντ γκάιζ νικάνε, τα τροπικά δάση καταστρέφονται, οι πηγές της Γης εξαντλούνται....στο 'Αβαταρ, η Φύση, η Πανδώρα, νικάει με τα πλάσματά της....μακάρι να ήταν έτσι....όμως περνάει σε μικρότερους θεατές το μήνυμα.
Τις αναφορές σε Αποκάλυψη Τώρα με τα ελικόπτερα που λέγονται Βαλκυρίες τις πρόσεξα και γω, όπως επίσης οι αρχικές σκηνές μου θύμισαν κάτι απο 2001.......μακράν η καλύτερη ταινία του Κάμερον και μπράβο του.

Prokopis Doukas είπε...

@Thomas Xomeritis: Δεν έχω εντρυφήσει τόσο πολύ στα Alien, ώστε να παρατηρήσω τέτοια πράγματα. Νομίζω οτι γενικώς "δανείζεται" και κάνει παραπομπές σε πολλούς και σε πολλά (γιατί όχι και στον εαυτό του)...

Εγώ θα έλεγα οτι η πρωτοπορία της ταινίας δεν είναι (απλά) στην τεχνολογία της, αλλά στο οτι φτιάχνει τόση πολλή ομορφιά, που το μήνυμα του γίνεται απίστευτα δυνατό..

Υ.Γ. Μετά χαράς το σεμινάριο. Μα τι έχει αυτός ο πρωταγωνιστής και σας αρέσει τόσο πολύ; :-)

@Irini Vergopoulou: Αφελές, ξεαφελές, όπως λέω και ακριβώς από πάνω στον Thomas, το Άβαταρ έχει τη δυνατότητα να αλλάξει συνειδήσεις, σε έναν πολύ κρίσιμο πληθυσμό...

Βάσσια είπε...

Προκόπη, τα καλύτερα χάνεις!

:-)

Αν δεις την ταινία, με τον μοναδικό Εντ Χάρις, να προτιμήσεις την extended version.
:-)

Πάντως, όπως έχω ξαναπεί, οι ταινίες αυτές είναι υποκειμενικές κι αφορούν τον άνθρωπο και πως εκείνος συμπεριφέρεται, από τη στιγμή που δεν γνωρίζουμε πως είναι ή πως θα συμπεριφέρονταν οι εξωγήινοι.
Κι αυτό κάνει ακόμη πιο "λυπηρές" τις ταινίες αυτού του είδους.

Prokopis Doukas είπε...

@ Βάσσια: Οκ, αφού χάνω τα καλύτερα, θα αναληρώσω.. :-)

Μαριανα είπε...

Πολύ ωραία τα γράφεις, χωρίς πολωμένες ιδέες και συζητήσιμα.

Prokopis Doukas είπε...

@Μαριανα: Ευχαριστώ! Άμα "πολωθούμε" και γι αυτά, καήκαμε.. :-)

athinovio είπε...

Μέχρι τώρα νόμιζα ότι ήταν ακόμα μία ανούσια επίδειξη γραφικών και ειδικών εφφέ, τώρα όμως μου κέντρισες το ενδιαφέρον.

Χρόνια πολλά και Καλή χρονιά Προκόπη!

Prokopis Doukas είπε...

@athinovio: Χμμ.. Είναι μια χολυγουντιανή επίδειξη για το πόσο εικαστική ομορφιά μπορεί να βγάλει με τεχνητά μέσα... Καλή χρονιά! :-)

SK είπε...

Κι εγώ συμφωνώ, μου άρεσε πολύ η ταινία.
Όμως νομίζω ότι υπερτονίζεται το "μήνυμά" της. Δεκτόν, μπορεί να έχει ορισμένα ελκυστικά μηνύματα, αλλά αυτά είναι δευτερεύοντα. Δεν την βλέπει κανείς γι'αυτά (και να τα αγνοήσει παντελώς, no big deal), αλλά για την οπτική πανδαισία που προσφέρει.

Prokopis Doukas είπε...

@ SK: Μπορεί ίσως κι εγώ να το υπερτονίζω - θεωρώ όμως οτι αυτού του είδους η "προπαγάνδα" έχει μεγάλη απήχηση σε συγκεκριμένα κοινά.. :-)

Ανώνυμος είπε...

Hello!
H ταινεία μου άρεσε πολύ! Ωστόσω – ως (ex) sf freak – βρήκα λίγο naive την αναπαράσταση της εξωγήϊνης βιολογίας σαν κόπια της γήϊνης. Οι Ναβι ήταν εντελώς ενθρωπόμορφοι, μέχρι και DNA είχαν! Καλά δεν υπάρχουν άλλοι replicating agents? Τα ζώα τα “σκυλιά” και το τοπ predator ήταν εντελώς γήϊνα. Πράσινο παντού ως γήϊνη ζούγκλα! Επίσης υπήρχε κάποιο πρόβλημα με το ¨λιοντάρι”. Στην αρχή μας έδειξε πως τα δεινοσαυρικά βοοειλη (αυτά με το κεφάλι σαν σφυροκέφαλου καρχαρία) τρόμαξαν στην θωριά του (εκεί που η σιγκουρνι του έλεγε ναμην τρεξει) μετά την επέλαση τους (που τους έβαλε η Ελβα να επιτεθούν στους απειλούντες το ιερό δένδρο) είδαμε πως εύκολα κατατρόπωσαν τους πολεμισές με το exoskεleton αλλά στην τελευταία σκηνή πάλης εύκολα ο κακός με το χαρακομμένο κεφάλι σκότωσε ένα.

Επίσης υπήρχαν πιθηκάκια με άκρα που από τον αγκώνα ξεπηδούσαν δύο βραχίονες, ενώ η βασική βιολογία της Πανδώρας δεν έδειχνε να ευνοεί κάτι τέτοιο. Ούτε στη γη υπάρχουν τέτοια πράγματα άλλωστε.

Γενικώς η ταινεία ήταν πολύ καλή λόγω του οπτικού παρτ. Το στόρυ ήταν επιπέδου νηπιαγωγίου (κλασικό χολιγουντ) και οι χαρακτήρες ήταν εντελώς καρτουνίστικοι. Ιδιαίτερα ο Selfridge ήταν άστα να πάνε. Μου θύμισε κλασικό κακό διευθυντή φυλακών σε ταινεία του 70 (στο επίπεδο elaboration του χαρακτήρα that is)

Ερώτηση: Θα στεκόνταν η ταινεία ως sf αξιόλογη ταινεία χωρίς τα εφφέ; Είναι μήπως επιπέδου 2001;

Prokopis Doukas είπε...

@spiretos72: Όχι, δεν συγκρίνεται με το 2001 - την κουβέντα αυτή έχει το seagazing. Ρίξτε μια ματιά στο link που έχω "επί του πιεστηρίου"..

Ανώνυμος είπε...

Καλή χρονιά πρώτα απ' όλα.

Και καλή δεκαετία, αφού η προηγούμενη έκλεισε πανηγυρικά με το Avatar και τις κοσμογονικές αλλαγές που φέρνει στο χώρο της mainstream ψυχαγωγίας. Και όχι μόνο...

Ίσως η πιο κρίσιμη σκηνή της ταινίας είναι το τεράστιο εκείνο δέντρο που γκρεμίζεται από τα πυρά των Γήινων εισβολέων, παραπέμποντας στην πτώση των δίδυμων πύργων. Ο Cameron χειραγωγεί πανέξυπνα τον θεατή (ιδίως τον Αμερικάνο θεατή) στο να ταυτιστεί με τον κόσμο των εξωγήινων αντί για τον κόσμο των "ηρωικών" πεζοναυτών. Και άρα να κατανοήσει ότι η ζωή είναι πολύ πιο σημαντική από το κέρδος, το έθνος, τη θρησκεία και οποιαδήποτε άλλη σαχλαμάρα προφασίζεται ο άνθρωπος για να φέρει την καταστροφή.

Κατά κάποιον τρόπο, οι εξιδανικευμένες μορφές των μπλε εξωγήινων αποτελούν ένα είδος συγγνώμης στα Aliens, που ξεκληρίστηκαν άδικα από τον ίδιο σκηνοθέτη πριν από κάμποσα χρόνια. Έστω και καθυστερημένα, έστω και μέσω ειδικών εφέ και τρισδιάστατων γραφικών, η φύση εκδικείται.

Και αυτό ακριβώς φοβάμαι ότι θα είναι το κύριο χαρακτηριστικό της νέας δεκαετίας. Η τάση της φύσης να ξεφορτωθεί τον θανατηφόρο ιό του ανθρώπινου είδους και να επαναφέρει την ισορροπία στα πληγωμένα της οικοσυστήματα.

Prokopis Doukas είπε...

@nefelikas: Καλή χρονιά! Μου αρέσει η ανάλυση σας - αν και δεν προβλέπω να έχουμε κάποια απτή αλλαγή πορείας (u-turn χρειαζόμαστε)...

Η Νίκη Γουλανδρή, όταν της πήρα συνέντευξη το 2001, μου είπε οτι "η επόμενη 11η Σεπτεμβρίου θα είναι οικολογική". Υπό μια έννοια μακάρι - ίσως συμβάλει στο να αλλάξουμε μυαλά.

Το σκέφτηκα για τους δίδυμους πύργους, αλλά δεν τόλμησα να το γράψω. Χαίρομαι που το κάνατε εσείς.

"Και άρα να κατανοήσει ότι η ζωή είναι πολύ πιο σημαντική από το κέρδος, το έθνος, τη θρησκεία και οποιαδήποτε άλλη σαχλαμάρα προφασίζεται ο άνθρωπος για να φέρει την καταστροφή."

Ακριβώς έτσι... :-)

ShareThis