Avatar στον “πολιτισμό των μετόχων”...

Είναι αυτή η ταινία που αλλάζει το (χολυγουντιανό) σινεμά; Η απάντηση μου είναι ναι - για τον απλούστατο λόγο οτι η εικαστική πανδαισία που πρσφέρει στον θεατή επαναπροσδιορίζει απολύτως την έννοια του production design. Οι “καλιτέχνες” του Χόλιγουντ δεν έχουν πια μόνο τη δυνατότητα να καθηλώνουν (και τρισδιάστατα) τον θεατή με εικόνες απίστευτης ομορφιάς, αλλά και να δημιουργούν χωρίς “φυσικά υλικά” (ούτε καν μακιγιάζ) έναν κόσμο υπέρτατης αρμονίας - σχεδόν ζηλευτό, παρά το οτι είναι εξωτικά άγριος. Ο πλανήτης Πανδώρα, στον οποίον εκτυλίσσεται η νέα ταινία του James Cameron (τη σχεδίαζε πάνω από δέκα χρόνια, ώσπου να εξελιχθεί η τεχνολογία με την οποία θα την πραγματοποιούσε) είναι μια εξωπραγματική ζούγκλα, με τεράστια δέντρα, βράχους που αιωρούνται, τέσσερα φεγγάρια - και μια “μαγική” οικολογική ισορροπία μεταξύ χλωρίδας και πανίδας (όπως άλλωστε, στην ουσία, κάθε ολοκληρωμένο οικοσύστημα).


Για κακή τύχη αυτής της παρθένας φύσης, το υπέδαφος περιλαμβάνει κι ενα σπάνιο πέτρωμα, που οι γήινοι (έχοντας ήδη καταστρέψει τον δικό τους πλανήτη) αποτιμούν προς 20 χιλιάδες δολλάρια το κιλό. Όπως είναι απολύτως “φυσικό” για τον πολιτισμό μας, η εταιρεία τάδε - ας πούμε κάτι σαν την διαβόητη Halliburton - έχει αρχίσει και εκμεταλλεύεται (όπως επιτάσσει "το κέρδος των μετόχων") τον πλούτο της Πανδώρας, μεταφέροντας εκεί, μεταξύ άλλων, και εκατοντάδες μισθοφόρους στρατιώτες και τον εξοπλισμό τους, με την εντυπωσιακή (αλλά όχι εξωπραγματική) τεχνολογία του 2154. Παραλλήλως όμως, με στόχο τη “διπλωματική επίλυση” των τριβών από την αποικιοκρατική εκμετάλλευση (λέγε με κατασκοπεία), έχει θέσει σε εφαρμογή ένα πρόγραμμα “Avatar”, με τη βοήθεια του οποίου οι επιστήμονες μπαίνουν μέσα σ’ ένα “δανεικό” ή “εικονικό” σώμα των ιθαγενών, ώστε να τους πλησιάσουν και κατανοήσουν καλύτερα. Ο ήρωας μας είναι ένας από αυτούς τους εθελοντές...


Πάντοτε με συγκινούσε η μελλοντολογία και οι ταινίες επιστημονικής φαντασίας (μια από τις αγαπημένες μου είναι το "Blade Runner" του Ridley Scott) - αλλά σπάνια με ικανοποιούσε διανοητικά και αισθητικά το αποτέλεσμα. Τα χολυγουντιανά έπη τύπου Star Wars ή οι τριλογίες φαντασίας τύπου “Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών” δεν μου έλεγαν ποτέ τίποτα - ούτε οι ταινίες καταστροφής, με τα εντυπωσιακά εφέ, όπως ο Τιτανικός (του ιδίου) ή το 2012.

Τούτο εδώ όμως είναι ένα κινηματογραφικό ποίημα - αν ξεπεράσεις τα (αναπόφευκτα όπως φαίνεται για Χόλιγουντ) σεναριακά κλισέ, που εγγυώνται τις εισπράξεις, μια άτοπη αναφορά στους “πεζοναύτες που εδώ δεν πολεμούν για την ελευθερία” ή τις δεξιές σαχλές κριτικές, που κατηγορούν τον σκηνοθέτη για ανύπαρκτη έλλειψη πολιτικής ορθότητας. Και είναι κι ένα σύγχρονο πολιτικό, αντιρατσιστικό και οικολογικό statement, που το ζείς έντονα και τρισδιάστατα και αναμένεται να έχει ιδιαίτερα μεγάλη και σημαντική απήχηση στα αφελή και απολιτίκ κοινά πολλών δυτικών χωρών - καθώς κάνει “ανάγλυφα μισητή” τη σύγχρονη μηχανή του πολέμου, που διαθέτουν οι Αμερικανοί και οι άλλες ισχυρές χώρες. Τα “σιδερένια έντομα”, τα εντυπωσιακά ελικόπτερα (σύμβολο της σύγχρονης στρατιωτικής ισχύος), αντί να προκαλούν ενθουσιασμό στα πλήθη των θεατών, είναι τώρα απεχθή - όργανα μιας απίστευτης σκληρότητας, που καταστρέφουν την ομορφιά και παραπέμπουν στη συγκλονιστική σκηνή με υπόκρουση τις “Βαλκυρίες”, στο “Αποκάλυψη Τώρα”...


Ένα βήμα πιο πέρα από το “Χορεύοντας με τους Λύκους” (καθώς ο ήρωας μας ενώνεται και βιολογικά με τους ιθαγενείς Navi), με αναφορές στις αποικιοκρατικές θηριωδίες στην Αμερική και στην Αφρική, με εικόνες που παραπέμπουν στο Βιετνάμ (εμπρησμός της ζούγκλας) και στις σύγχρονες επιχειρήσεις στο Ιράκ και αλλού, η ταινία του Cameron ανατρέπει τις ισορροπίες στην κινηματογραφική γραφή της περιπέτειας. Ο θεατής σιχαίνεται που είναι άνθρωπος - και αποξενώνεται από το ίδιο του το είδος, όπως και ο πρωταγωνιστής. Μοχλός διαμόρφωσης μιας - πολύ σημαντικής στην εποχή της κλιματικής αλλαγής - οικολογικής συνείδησης, το “Avatar” καταγγέλει τον ιμπεριαλισμό “από μέσα”, βάζοντας τον ανθρωπισμό στη σωστή του διάσταση: Όχι αυτή που λέει οτι η “πρόοδος με βάση την ικανοποίηση των μετόχων” είναι ο σκοπός που αγιάζει τα μέσα - αλλά αντίθετα, αυτή που λέει οτι ο σεβασμός στη φύση και σε όλες της τις δημιουργίες είναι η μόνη ιδεολογική πυξίδα για την ισορροπημένη ανάπτυξη (και επιβίωση) του ανθρώπου...


Έχουν περάσει δέκα χρόνια, από την τελευταία φορά που μια ταινία επιστημονικής φαντασίας (το “Matrix”) συνόψιζε σε μια παρλάτα, την πραγματική φύση του ανθρώπινου είδους: “Αντίθετα με τα υπόλοιπα θηλαστικά, εσείς αναπαράγεστε συνεχώς, ώσπου καταστρέφετε όλους τους φυσικούς πόρους στο περιβάλλον σας - και η μόνη λύση είναι να μεταφερθείτε κάπου αλλού. Μόνο ένας οργανισμός συμπεριφέρεται με τον ίδιο τρόπο: Ένας ιός... Το ανθρώπινο είδος είστε μια ασθένεια, ένας καρκίνος του πλανήτη - είστε μια επιδημία.” Μόνο που εκεί, τα λόγια εξέφερε ο “εκπρόσωπος” των μηχανών, των αυτουργών της ολοκληρωτικής καταπίεσης. Στην πρώτη απτή απόδειξη της τεχνολογικής ανωτερότητας του 21ου αιώνα, η πικρή σοφία για τον συνεχιζόμενο εκτροχιασμό του πολιτισμού μας εκπέμπεται από τους αδύνατους ιθαγενείς μιας πολύ δυνατής πραγματικότητας - της ίδιας της φύσης...



To εντυπωσιακό trailer, με την πρωτοποριακή τεχνολογία της ταινίας.





"Επί του πιεστηρίου": Μια άλλη άποψη (όχι πολύ διαφορετική) στο seagazing.

Οι φωτό είναι από τα www.avatartrailer.com, www.filmofilia.com και το εξώφυλλο από το www.amazon.com

To post συνοδεύεται από ένα εξαίσιο μουσικό κομμάτι, που μου έκανε αμέσως το συνειρμό: To ομώνυμο τραγούδι, από ατο τελευταίο άλμπουμ των Βρετανών Roxy Music, το Avalon. Μπορείτε να το απολαύσετε και σε video εδώ.